ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – ΙΩΑΝΝΑ & ΑΡΕΤΗ ΣΠΑΝΟΜΑΡΚΟΥ: «Στόχος μας η ανάδειξη της ελληνικής μουσικής διεθνώς»

Πήραν το Διεθνές Χρυσό μετάλλιο για τη σύνθεση της μουσικής για την παράσταση «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Κάρολου Ντίκενς, που ανεβαίνει αυτό το διάστημα στο θέατρο Διάνα. Και δεν είναι το πρώτο αφού κατέκτησαν για δεύτερη φορά τα Global Music Awards, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Αναφερόμαστε στην Ιωάννα και την Αρετή Σπανομάρκου, τις μουσικοσυνθέτριες και στιχουργούς που κατάφεραν να διεθνοποιήσουν την ελληνική μουσική, να βραβευτούν γι’ αυτήν, και να συνεχίσουν να οραματίζονται τη συνέχεια του υπέροχου μύθου τους. Αν και το βιογραφικό τους είναι αδύνατον να χωρέσει σε αυτό το αφιέρωμα, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι χρυσές αδελφές Σπανομάρκου θα συνεχίσουν να το εμπλουτίζουν με λάμψη και βραβεία.

Ιχνηλατώντας… με την Καίτη Νικολοπούλου

⇒ Είστε τόσο νέες, κι όμως έχετε ένα βιογραφικό γεμάτο διακρίσεις και βραβεία… Πού θεωρείτε ότι οφείλεται αυτό;

«Ακόμα κι αν ακούγεται κλισέ, η αλήθεια είναι ότι οφείλεται στη σκληρή δουλειά, την προσοχή στη λεπτομέρεια, και την επιμονή κόντρα σε όλες τις αντιξοότητες που όλοι αντιμετωπίζουμε στην κρίση, και που πολύ περισσότερο βαρύνουν τον κόσμο της τέχνης».

⇒ Πρόσφατα βραβευτήκατε για δεύτερη φορά στα Global Music Awards. Συγκεκριμένα, πήρατε το Διεθνές Χρυσό μετάλλιο για τη σύνθεση της μουσικής για την παράσταση «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Κάρολου Ντίκενς, που ανεβαίνει αυτό το διάστημα στο θέατρο Διάνα. Πώς αισθάνεσθε;

«Είμαστε παρά πολύ χαρούμενες, διότι ακούγεται το όνομα της χώρας μας με θετικό πρόσημο, με έναυσμα τον πολιτισμό. Αυτό το τόνισαν από τη διοργάνωση κατά την επικοινωνία τους μαζί μας. Και είναι κάτι που όλοι το χρειαζόμαστε αυτή την περίοδο όπου βαλλόμαστε για τα οικονομικά θέματα, που έχουν υποσκιάσει τις άλλες πτυχές της Ελλάδας, τις όμορφες, αυτές της δημιουργίας. Υπήρξε ένα κενό δεκαετιών στον συγκεκριμένο τομέα, μετά την εποχή του Μίκη Θεοδωράκη, του Ντέμη Ρούσου, του Χατζιδάκι, του Γιάννη Χρυσομάλλη και με πιο πρόσφατες τις βραβεύσεις της μουσικής του Βαγγέλη Παπαθανασίου, όπου η μουσική για το θέατρο και τις ταινίες των Ελλήνων δημιουργών, όχι μόνο ξεχώριζε, αλλά δημιουργούσε και διεθνείς τάσεις. Αυτό το χρυσό μετάλλιο, από το επίκεντρο της βιομηχανίας του θεάματος στην Καλιφόρνια, στις ΗΠΑ, και μάλιστα ανάμεσα σε δεκάδες χιλιάδες θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές από όλο τον κόσμο, και να βρισκόμαστε στη θέση όπου έχουν περάσει τεράστια ονόματα της μουσικής με ράφια γεμάτα Grammy, είναι για εμάς ένας μοχλός που μας κινητοποιεί να συνεχίσουμε να δημιουργούμε. Στόχος μας είναι η ανάδειξη της ελληνικής μουσικής και η διάδοσή της στο εξωτερικό, ενώ βοηθούμε και άλλους καλλιτέχνες σε αυτή την κατεύθυνση. Είναι καιρός να ανθίσει και πάλι».

⇒ Τι είναι εκείνο που σας ενέπνευσε να γράψετε τη μουσική για αυτήν την παράσταση;

«Κυρίως μας ενέπνευσαν οι ερμηνείες των ηθοποιών, οι λέξεις που με ακρίβεια μεταφράστηκαν από το πρωτότυπο κείμενο του Ντίκενς από την Μαρία Μπλάνα, και φυσικά οι σκηνοθετικές οδηγίες της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη, που είχε στόχο να τονιστεί κάθε σκηνή με την ανάλογη μουσική. Παρακολουθήσαμε τις πρόβες, του εξαιρετικού 15μελούς θίασου, και μάλιστα εντυπωσιαστήκαμε από το μεράκι τους, καθώς δεν έκαναν καθόλου οικονομία δυνάμεων, κάτι που μας βοήθησε να μπούμε ακαριαία στο συναισθηματικό υπόβαθρο των ηρώων του κλασσικού μυθιστορήματος του Ντίκενς. Ομολογούμε πως για τον μονόλογο, κοντά στο φινάλε του έργου, όπου είναι το κρεσέντο της μεταστροφής του χαρακτήρα του σκληρόκαρδου Σκρουτζ μέσα από την αντιμετώπιση του θανάτου του, εμπνευστήκαμε από τη συγκλονιστική ερμηνεία του Θανάση Κουρλαμπά, ο οποίος έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Δημιουργήσαμε μια επιβλητική υπόκρουση, η οποία είναι αντάξια της ερμηνείας του, που με μια τεράστια συγκινησιακή φόρτιση, τείνει περισσότερο σε αρχαία τραγωδία, με έντονο το στοιχείο της τίσεως, της συντριβής του χαρακτήρα, λόγω της ύβρεως που προηγήθηκε στην πρώτη πράξη του έργου, αδιαφορώντας για την ευημερία και την επιβίωση των φτωχότερων συνανθρώπων του. Η κοινωνική ανισότητα, ήταν μεγάλη όταν γράφτηκε αυτό το έργο, και ο Ντίκενς πάντα στα μυθιστορήματά του κατακεραύνωνε την αδικία. Μελετήσαμε το υπόβαθρο της εποχής, αλλά και την αστική μουσική του 1800, και έτσι καταλήξαμε στο να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία συμφωνικής μουσικής, αλλά και τοπικά παραδοσιακά τους όργανα, όπως γκάιντα και whistle. Καθώς υπήρχε εκείνη την εποχή μετακίνηση από την περιφέρεια προς τις πόλεις, η μουσική ακολούθησε ανάλογη πορεία. Ακόμη, χρησιμοποιήσαμε και ηλεκτρονικά όργανα, σε συνδυασμό με όργανα κλασικής ορχήστρας, για να δημιουργήσουμε μια απόκοσμη ατμόσφαιρα στα σημεία όπου τα πνεύματα, που αντιπροσωπεύουν τις αναμνήσεις και τις τύψεις του, μεταπείθουν σταδιακά τον πρωταγωνιστή. Επιπλέον, ακούγονται ενσωματωμένοι στα κομμάτια ήχοι από κουκουβάγιες, στάλες νερού, αέρας, κάλεσμα φάλαινας, χτύπος καρδιάς, και άλλοι ήχοι της φύσης. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία υπάρχει στα κομμάτια, όχι τραβώντας την προσοχή, αλλά σχεδόν ανεπαίσθητα, ως όργανα δηλαδή, χρησιμοποιώντας τις ηχητικές συχνότητές τους μέσα στην αρμονία, υπογραμμίζοντας βαθύτερα συναισθήματα και πρωτόγονα ένστικτα. Επίσης, ακούγονται φωνητικά από σοπράνο, φλογέρα του Πάνα, μέχρι και εκκλησιαστικό όργανο. Όλα αυτά διαπιστώσαμε από την πρεμιέρα ακόμα ότι κατάφεραν να επηρεάσουν συναισθηματικά τους θεατές, συνδυαστικά με τις ερμηνείες, σε σημείο που κάποιοι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας συγκινήθηκαν τόσο πολύ, που έτρεχαν δάκρυα από τα μάτια τους. Αυτό για εμάς είναι το μεγαλύτερο δώρο ως δημιουργοί, και η μεγαλύτερη επιβράβευση, πέρα από κάθε βραβείο και διάκριση. Είμαστε πολύ χαρούμενες που όλοι οι συνεργάτες συνετέλεσαν με όλες τους τις δυνάμεις στο να στηθεί αυτή η παράσταση, με τα πάντα να είναι σε τέλειο συγχρονισμό, και απόλυτα ταιριαστά. Ο φωτισμός, οι βιντεοπροβολές, η ιδιαίτερη κινησιολογία και οι χορογραφίες, και τα κοστούμια εποχής, μαζί με τη μουσική, σε ταξιδεύουν κατευθείαν στο Βικτωριανό Λονδίνο. Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι οι ηθοποιοί της νέας γενιάς που συμμετέχουν, είναι ταυτόχρονα και τραγουδιστές, και επιλέχθηκαν συνυπολογίζοντας και αυτό το κριτήριο, καθώς η παράσταση έχει πολλά στοιχεία μιούζικαλ. Είναι όλοι αξιόλογοι, και πιστεύουμε πως γι’ αυτό αμέσως κέρδισε τις καρδιές του κοινού, και από στόμα σε στόμα διαδόθηκε, με αποτέλεσμα το σερί των sold out από τις πρώτες κιόλας παραστάσεις!»
⇒ Τι ακριβώς είναι αυτά τα βραβεία; Τι αφορούν; Πόσο δύσκολο είναι για τους Έλληνες που ασχολούνται με την τέχνη να φτάσουν να βραβεύονται στο εξωτερικό;

«Τα Global Music Awards είναι μια από τις 3 σημαντικότερες διοργανώσεις του κόσμου για τη μουσική και στηρίζεται από τα Billboard. Από το νικητήριο βάθρο της τα προηγούμενα χρόνια έχουν περάσει σημαντικότατες προσωπικότητες και κάτοχοι Grammy, όπως ο διεθνούς φήμης μαέστρος Gustavo Dudamel (που διατελεί διευθυντής της Φιλαρμονικής του Los Angeles), του συνθέτη και επίσης κάτοχου βραβείου Grammy, Ricki Kej, του συνθέτη συμφωνικής μουσικής Eric Funk, της συνθέτριας Esperanza Spalding που της έχουν απονεμηθεί 4 βραβεία Grammy, αλλά και ο συνθέτης μουσικής για δημοφιλέστατες ταινίες, σειρές και video games Jeff Broadbent (X-MEN, NCIS, Criminal Minds, κ.ά. Αυτό το Χρυσό Μετάλλιο στην κατηγορία “Best Album/Original Score”, που αφορά την πρωτότυπη μουσική για θέατρα και ταινίες, είναι ιδιάζουσας σημασίας, καθώς προέρχεται από μια διοργάνωση με τεράστια συμμετοχή από όλο τον πλανήτη, και επομένως με πολύ υψηλό ανταγωνισμό. Αισθανόμαστε μεγάλη τιμή, γιατί ελάχιστοι Έλληνες έχουν πάρει κάποιο βραβείο σε αυτήν τη διοργάνωση, και για εμάς είναι ήδη η δεύτερη φορά που κατακτάμε το χρυσό. Την προηγούμενη φορά, τον Δεκέμβρη του 2016, μας απονεμήθηκε όχι μόνο το χρυσό μετάλλιο, αλλά και η ανωτάτη διάκριση του διαγωνισμού “Best of Show”, για το album μας “ΕΛΛΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ”, που είναι ένας κατ’ εξοχήν κοινωνικοπολιτικός δίσκος, που φωτογραφίζει τις αγωνίες και την καθημερινότητα της εποχής της κρίσης στην Ελλάδα, την ανεργία, τη διαφθορά, τις αυτοκτονίες, και άλλα θέματα, αλλά με τελικό μήνυμα την αισιοδοξία, την αγωνιστικότητα και την ελπίδα. Θα λέγαμε απαντώντας στο ερώτημά σας, πως είναι πιο εύκολο να διακριθεί κάποιος στο εξωτερικό, παρά στη χώρα μας. Ευτυχώς για εκεί, δεν καθορίζονται τα αποτελέσματα με βάση τις γνωριμίες, ούτε την αναγνωρισιμότητα, αλλά καθαρά από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και ενθαρρύνουμε όλους τους καλλιτέχνες να γίνονται κοινωνοί τέτοιων διαγωνισμών, για να δείξουμε τις πολύ όμορφες παραγωγές που γίνονται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Πιστεύουμε ότι οι τέχνες είναι το σημαντικότερο εργαλείο με το οποίο ο πολιτισμός, αντικρούει την όποια κακή εικόνα δημιουργείται για την χώρα μας από άλλους τομείς».    

⇒ Μια διεθνής βράβευση ανοίγει νέους ορίζοντες στον καλλιτέχνη;

«Ναι, δίνει πολλές ευκαιρίες. Προσωπικά σε εμάς, με αφορμή την προηγούμενη διάκριση στον συγκεκριμένο διαγωνισμό, μας προσέγγισε ο σκηνοθέτης John Slade από την Καλιφόρνια, και προέκυψε μια συνεργασία με μια μουσική συμμετοχή στη διασκευή του θεατρικού έργου του Σαίξπηρ “Ιούλιος Καίσαρας”, που παρουσιάστηκε το 2017  από την Kingsmen Shakespeare Company».

⇒ Η ελληνική γλώσσα πόσο δυσκολεύει στη διάδοση του έργου σας διεθνώς;

«Αρχικά να πούμε ότι πρόκειται για μια πολύ εύηχη γλώσσα. Προσωπικά έχουμε διαπιστώσει πως δεν δυσκολεύει καθόλου. Απόδειξη όταν το 2012 και το 2014 δύο κομμάτια μας, το “Είμαι Ελεύθερη κι Ωραία” και το “Οι Νεραντζιές Ανθίζουν” αντίστοιχα, διακρίθηκαν στους τελικούς του Παγκόσμιου Διαγωνισμού Μουσικής Σύνθεσης στο Nashville, στις ΗΠΑ. Πιστεύουμε πως όταν υπάρχει μια εκφραστική ερμηνεία, ξεπερνιούνται τα εμπόδια της γλώσσας, και μιλούν τα συναισθήματα. Όπως δεν δυσκολεύει έναν Έλληνα ακροατή να απολαύσει ένα ισπανόφωνο τραγούδι, έτσι δεν δυσκολεύεται και ένας ξένος να απολαύσει το ελληνικό τραγούδι. Μιλάει μέσα στην ψυχή, με μια διεθνή γλώσσα».

⇒ Όταν γράφετε μια σύνθεση, προηγείται ο στίχος ή η μουσική; Πώς εμπνέεστε καλύτερα;

«Άλλες φορές έρχεται πρώτα το ένα και μετά το άλλο, ενώ συχνά εμπνεόμαστε ταυτόχρονα τον στίχο, τη μουσική και την τελική ενορχήστρωση! Δεν ακολουθούμε κάποια μέθοδο, προτιμάμε να μην ανακόπτουμε τον οίστρο, έτσι αισθανόμαστε ότι το αποτέλεσμα είναι πιο αυθεντικό!»

⇒ Πέρα από τις ελληνικές μουσικές φόρμες, ενδιαφέρεστε και στη διεθνοποίηση των προβλημάτων που βιώνει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια;
«Όπως όλοι, ανησυχούμε για το μέλλον της χώρας μας, και μας απασχολεί η πορεία της προς την ανάκαμψη. Θέλουμε να αναδειχθεί η πραγματική εικόνα τού τι ζούμε, διότι υπάρχει παραπληροφόρηση, με αποτέλεσμα να σπιλώνεται και το όνομα της Ελλάδας, αλλά και να μην αναγνωρίζονται οι προσπάθειες και οι θυσίες του κόσμου. Διαφωνούμε στο ότι οι καλλιτέχνες καλό είναι να μένουν στην ουδετερότητα, καθότι είμαστε κι εμείς πολίτες, και σε μια Δημοκρατία όλοι έχουμε λόγο και βήμα να εκφραστούμε. Άλλος με τη φωνή του, εμείς επιπρόσθετα και με τη μουσική. Το να αυτολογοκρινόμαστε, και να παριστάνουμε ότι όλα είναι καλά, δεν βοηθάει στο να λυθούν τα προβλήματα. Είμαστε πολύ αισιόδοξες, διότι ο κόσμος, με δημοκρατικό τρόπο, όπως άλλωστε είναι χαρακτηριστικό του λαού μας που γέννησε τη Δημοκρατία, προστατεύουμε την ιστορία μας και την ακεραιότητά μας, και διεκδικούμε ένα καλύτερο μέλλον, προσπαθώντας να περιορίσουμε τις συστάσεις από διεθνείς οργανισμούς που προτείνουν μέτρα “από μακριά”, χωρίς να έχουν άμεση επαφή με το τι ζούμε εδώ. Κι εμείς στενοχωριόμαστε πολλές φορές, όταν καταφέρονται κάποιοι εκπρόσωποί τους με υποτιμητικά λόγια, ακόμα και για το τι τρώμε και πίνουμε, αντί να σεβαστούν το ότι κι εμείς, όπως και όλες οι χώρες της Ευρώπης, περνάμε την ίδια κρίση, που εξαπλώθηκε μετά την κατάρρευση των διεθνών αγορών το 2008. Δυστυχώς, είδαμε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες να λαμβάνονται αποφάσεις, χωρίς την κοινή γνώμη του λαού, αλλά με προτροπές διαφόρων επιτροπών. Οι διαδηλώσεις, οι συναυλίες, και όλοι αυτοί οι τρόποι μαζικής έκφρασης, έχουν κάνει αισθητή τη βούληση του κόσμου, και μέσω των κοινωνικών δικτύων, που είναι η νέα μορφή διεθνούς επικοινωνίας, υπάρχει αλληλεγγύη, και κατανόηση. Μας συγκίνησε ιδιαίτερα το γεγονός πως στις αρχές του φετινού Δεκέμβρη, τα Κίτρινα Γιλέκα, κοινοποίησαν το συρτάκι μας “ΠΛΗΘΩΡΑ” από τον δίσκο “ΕΛΛΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ”, και ακούστηκε στους δρόμους του Παρισιού, θέλοντας να τονίσουν τη μαζικότητα του κινήματός τους, και να κάνουν μια σύνδεση με τον κοινό αγώνα όλων μας για ένα καλύτερο αύριο, με ευημερία».

⇒ Κάθε δημιουργός, παραδίδοντας το έργο του στο κοινό, καταπιάνεται με το επόμενο. Αληθεύει αυτό και με σας; Προσπαθώ να εκμαιεύσω κάτι για τους επόμενους στόχους σας, αν το καταλάβατε…
«Είμαστε στην ευχάριστη θέση να αποκαλύψουμε πως ο επόμενος δίσκος μας θα είναι εντεχνο-λαϊκός! Μελοποιούμε έργα νέων ποιητών, με χρώματα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα της Ελλάδας, και τη συμμετοχή πολλών ερμηνευτών, ανερχόμενων και καταξιωμένων, και όπως όλα δείχνουν, θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως, ενορχηστρωτικά, τοποθετούμε ως βάση το αγαπημένο μας μουσικό όργανο, το γλυκόλαλο μπουζούκι, που πάντα ψιθυρίζει στη δική μας καρδιά!»

«Μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία» στο Θέατρο Διάνα (Ιπποκράτους 7,  τηλ.: 210-3626596)

Κείμενο: Κάρολος Ντίκενς

Μετάφραση: Μαρία Σ. Μπλάνα

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη

Σκηνικά/Κοστούμια: Πολυτίμη Μαχαίρα

Πρωτότυπη μουσική/Τραγούδια: Αρετή & Ιωάννα Σπανομάρκου

Κίνηση/Χορογραφίες: Χριστίνα Φωτεινάκη

Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα

Make-up artist & special effects: Ράνια Γιαννάκη

Βοηθοί σκηνοθέτη: Μαγδαληνή Παλιούρα & Κωνσταντίνος Μουταφτσής

Video Μάρλεϊ (κάμερα/μοντάζ): Robin Beer

Video design & Animation: Ερατώ Τζαβάρα

Φωτογραφία: Βαγγέλης Ρασσιάς & Αλεξάνδρα Μασμανίδη

Γραφιστική επιμέλεια: Gridfox.gr

Παραγωγή: A PRIORI www.a-priori.gr

Παίζουν: Θανάσης Κουρλαμπάς, Ορέστης Τρίκας, Κωνσταντίνος Μουταφτσής, Κωνσταντίνος Μπάζας, Τατιάνα Μελίδου, Νίκος Βατικιώτης, Βαγγέλης Ζάπας, Αλεξία Στολιδάκη, Παναγιώτα Χαϊδεμένου, Γιάννης Φιλίππου, Βασίλης Φακανάς, Κατερίνα Κωνσταντέλλου, Μελισσάνθη Ρεγκούκου, Άννα Μάγκου και ο μικρός Νικόλας Ιωνάς (δεύτερη διανομή ο Αριστοτέλης Αφεντάκης)

Σε video ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης. Ακούγεται η φωνή του Μάνου Ζαχαράκου.