Το «μαύρο κουτί» της εκλογής Τραμπ
Σύμφωνα με μία δεικτική θυμοσοφία του Γερμανού καγκελάριου Μπίσμαρκ, «υπάρχει Θεία Πρόνοια που προστατεύει τους ηλίθιους, τα παιδιά, τους μεθυσμένους και τις Ηνωμένες Πολιτείες». Τώρα το ποια πρόνοια είχε στο μυαλό του ο Ύψιστος και έστειλε στους Αμερικανούς τον Ντόναλντ Τραμπ μάλλον ούτε ο ίδιος ο Πανάγαθος μπορεί να το απαντήσει…
Επιμέλεια: Νίκος Τσαγκατάκης
Το πρωί της Τετάρτης 9 Νοεμβρίου τα πρωτοσέλιδα του εγχώριου και ξένου Τύπου είχαν μια περίεργη ομοφωνία. Το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ είχε επιβεβαιωθεί και ο άνθρωπος που το 1990 είχε βραβευτεί με το «Χρυσό Βατόμουρο» Β΄ Ανδρικού Ρόλου, ο Ντόναλντ Τραμπ, είχε εκλεγεί πρόεδρος.
Τα ελληνικά φύλλα έκαναν λόγο στην πλειονότητά τους για «Σοκ και δέος», ενώ κάποια ξένα έντυπα ήταν πιο προχωρημένα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η βρετανική «Daily Mirror» που είχε φωτογραφία το άγαλμα της Ελευθερίας να κλείνει τα μάτια του και τον καυστικό τίτλο-αναρώτηση «Τι έκαναν;» («What have they done?») και η γαλλική «Liberation» που είχε μαυρίσει το πρόσωπο του Ντ. Τραμπ και με φόντο την αστερόεσσα έγραφε «American Pchyco» (σ.σ. «Ο Αμερικανός ψυχάκιας» ή «Το αμερικανικό Ψυχώ» – διαλέγετε και παίρνετε…).
Πιθανότατα η πιο δικαιολογημένη –με όσα έχει καταλογίσει στους συμπατριώτες της– από όλες ήταν η μεξικανική εφημερίδα «metro» που είχε στο πρωτοσέλιδό της τον Τραμπ με μία μύτη κλόουν!
Και τώρα τι;
Όπως και να ’χει, η πραγματικότητα είναι ότι 45ος πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο αμφιλεγόμενος μεγιστάνας Ντόναλντ Τραμπ, κι αυτό δεν αλλάζει. Αν κάτι έχει αξία πλέον είναι να χαρτογραφηθεί το μονοπάτι που οδήγησε τον άλλοτε παρουσιαστή ριάλιτι με τις γερμανικές ρίζες στο ύπατο αξίωμα της χώρας του, αλλά και το τι έχουν να περιμένουν οι εκτός Ηνωμένων Πολιτειών αγωνιούντες. Ειδικά για το δεύτερο έχει πολύ ενδιαφέρον η διαπίστωση που κάνει ο δημοσιογράφος Zeke J. Miller στο διαδικτυακό «TIME Politics». Ότι δηλαδή το ερώτημα «Πώς θα κυβερνήσουν;» δεν απασχολεί μόνο τους πολιτικούς αντιπάλους του Τραμπ και τους διεθνείς αναλυτές, αλλά και τους ανθρώπους που περιστοιχίζουν τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο.
Είναι πανθομολογούμενο ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ κρατήθηκαν στο σκοτάδι –συνειδητά θα πούμε εμείς– σημαντικά ζητήματα της μετεκλογικής του ατζέντας. Όταν, δε, αποφάσιζε να μιλήσει για τα πιο σοβαρά, είτε καθύβριζε τους Μεξικανούς μετανάστες (πυροδοτώντας το θυμικό των θυμωμένων Αμερικανών μικροαστών), είτε απαντούσε με αντιφατικό τρόπο χωρίς να δίνει σαφείς απαντήσεις για τις προτεραιότητες της διακυβέρνησής του από τον Ιανουάριο του 2017, οπότε και θα αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του.
Αυτό που αναμένεται να ρίξει φως στις σκιές είναι η επιλογή που θα κάνει για τα κομβικά θεσμικά όργανα της νέας διοίκησης. Όπερ, μεθερμηνευόμενο, ποιοι εκλεκτοί του Τραμπ θα πάρουν το χρίσμα να ηγηθούν των υπουργείων Δικαιοσύνης, Εξωτερικών, Άμυνας, καθώς και της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, της γνωστής NSA. Όσοι θεωρούν άκρως ενδεικτικά της πολιτικής που θα ακολουθηθεί τα πρόσωπα που θα επανδρώσουν τις παραπάνω θέσεις επιβεβαιώθηκαν πολύ γρήγορα, όταν λόγου χάρη την Πέμπτη διάβασαν το άρθρο του ανθρώπου που προαλείφεται για τη θέση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας (σ.σ. ο απόστρατος στρατηγός Μάικλ Φλιν) να γράφει ότι πρέπει να αποτελέσουν μέγιστη προτεραιότητα στην αμερικανική εξωτερική πολιτική οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία και ακόμη περισσότερο ότι «πρέπει να δούμε τον κόσμο από την οπτική της Τουρκίας».
Δεν είναι τυχαίο ότι την ώρα της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων και της επιβεβαίωσης της νίκης Τραμπ τα χρηματιστήρια ξεκίνησαν να κατρακυλούν, ωστόσο η τάση ανατράφηκε σχετικά γρήγορα, με τους χρηματιστηριακούς δείκτες που αφορούν τους κλάδους της στρατιωτικής βιομηχανίας και των οπλικών συστημάτων, της υψηλής τεχνολογίας και της ενέργειας να γράφουν άνοδο, με ό,τι αυτό σημαίνει για την πολιτική βούληση του νέου πλανητάρχη.
Η σχέση με Ρωσία – Κίνα – Ε.Ε.…
Αντίστροφα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι στο κομμάτι των σχέσεων με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν ίσως τα πράγματα να μοιάζουν λίγο πιο στρωτά. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δημοσιοποιήσει την πρόθεσή του να προσεγγίσει το έτερο αντίπαλο δέος και δηλώνει ότι αποζητά –όχι φυσικά χωρίς ανταλλάγματα– την εξομάλυνση των σχέσεων της Ουάσιγκτον με τη Μόσχα.
Μεγαλύτερο αγκάθι διαφαίνεται για την ώρα η αντιμετώπιση της Κίνας. Σε εποχές πλήρους παγκοσμιοποίησης, η εμπορική επέλαση του «κίτρινου δράκου» ανά την υφήλιο δείχνει να είναι σοβαρό εμπόδιο στο όραμα που έχει ο Τραμπ για επαναβιομηχάνιση των ΗΠΑ. Οι προεκλογικές κορόνες για μία «μεγάλη Αμερική», που θα γνωρίσει κατασκευαστική άνθιση η οποία με τη σειρά της θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, προσομοιάζουν με την περιγραφή ενός νεότευκτου μοντέλου «κράτους-έθνους» που θα τον φέρει αναγκαστικά σε σύγκρουση με την Κίνα και τη Γερμανία, που αποτελούν τις κατ’ εξοχήν εξαγωγικές χώρες προς την αγορά των ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση οι μεταβολές που θα υπάρξουν στο εσωτερικό των ΗΠΑ δεν γίνεται να μην επηρεάσουν και το διεθνές σύστημα, αλλά το αρχικό ερώτημα ότι δεν ξέρουμε τι να περιμένουμε από τον κύριο Τραμπ παραμένει «μαύρο κουτί».
Γι’ αυτό και μόνο τυχαίο δεν ήταν το γεγονός ότι, αμέσως μετά την εκλογή Τραμπ, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και ο συνονόματος πρόεδρος του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ έσπευσαν να προσκαλέσουν τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο στις Βρυξέλλες για συνομιλίες. Μάλιστα, θέλησαν να «δεσμεύσουν» άκρως διπλωματικά τον Ντ. Τραμπ λέγοντας ότι σήμερα είναι πιο σημαντικό από ποτέ να ενισχυθούν οι διατλαντικές σχέσεις Ε.Ε. – ΗΠΑ και ότι μόνο με τη στενή συνεργασία «μπορούν να κάνουν τη διαφορά, ενάντια σε πρωτοφανείς απειλές όπως το Ισλαμικό Κράτος, η ανεξαρτησία της Ουκρανίας, η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση».
…και ο κίνδυνος
Διαβάζοντας πίσω από τις γραμμές δηλώσεων όπως οι παραπάνω δεν ξεπροβάλλει τίποτα περισσότερο από το φάντασμα της αβεβαιότητας για το τι θα (μας) ξημερώσει από την εκλογή του «άγνωστου» Τραμπ. Το πρόβλημα είναι ότι σε συνθήκες αβεβαιότητας η επιλογή είναι λίγο-πολύ διλημματική: είτε οι παίκτες στη διεθνή σκακιέρα θα τηρήσουν στάση αναμονής μέχρι να έχουν πιο ξεκάθαρη εικόνα των προθέσεων του καινούργιου πλανητάρχη ή θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν τετελεσμένα σε κομβικά ζητήματα (βλ. Συρία, ΝΑΤΟ, Ισραήλ) προς όφελός τους πριν προλάβει να… ξεπακετάρει τις αποσκευές του και να τακτοποιήσει τα του οίκου του ο μεγιστάνας πρόεδρος.
Τι έχει να περιμένει η Ελλάδα από την εκλογή Τραμπ
Κάποιοι είπαν αστειευόμενοι ότι πιθανότατα ο Ντόναλντ Τραμπ δεν γνωρίζει καν πού βρίσκεται στον χάρτη η Ελλάδα. Αν όντως δεν ξέρει, ίσως θα μπορούσαν να τον ενημερώσουν τα 4 στελέχη που παροικούν στο επιτελείο του Αμερικανού προέδρου και έχουν γαλανόλευκες ρίζες. Πρόκειται για τον Ράινς Πρίμπους που θεωρείται από τα φαβορί για τη θέση του επιτελάρχη του Λευκού Οίκου, τον Τζορτζ Τζιτζίκο που έχει αναλάβει τον ρόλο του διευθυντή επιχειρήσεων της εκστρατείας του Τραμπ, τον σύμβουλο του νέου προέδρου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής με ειδίκευση στην ενέργεια Τζορτζ Παπαδόπουλο, και τον ομογενή επιχειρηματία Χρήστο Μαραφάτσο που επελέγη από το επιτελείο του Ντόναλντ Τραμπ για να εκπροσωπήσει την ελληνοαμερικανική κοινότητα.
Είναι αρκετό αυτό για να νιώσει η Αθήνα «ασφαλής» ότι θα προστατευθούν τα εθνικά της συμφέροντα; Όχι βέβαια! Αντιθέτως, ίσως θα έπρεπε να αισθανόμαστε μάλλον άβολα, αν ο Τραμπ δείξει να εννοεί τις κυνικές δηλώσεις που έκανε για την Ελλάδα όπως οι παρακάτω:
# «Δεν έχουμε καμία δουλειά εμείς με την Ελλάδα. Ας αφήσουμε τη Γερμανία να ασχοληθεί με το θέμα αυτό, που άλλωστε το γνωρίζει καλύτερα. Ή ακόμα και τον Βλάντιμιρ Πούτιν και τη Ρωσία. Αυτοί μπορούν να χειριστούν την κατάσταση».
# «Η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει γυρίσει στο εθνικό της νόμισμα. Ήταν ο μόνος τρόπος για να καταφέρει να ορθοποδήσει πιθανότατα. Δεν βλέπω πώς μπορεί να το κάνει τώρα».
Όταν μάλιστα δεν ήταν κυνικός με το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας μας, ο Τραμπ γινόταν ειρωνικός, όπως το έκανε σε μία συνέντευξή του στο αμερικανικό κανάλι CNBC, όπου μιλώντας για το χρέος των ΗΠΑ χρησιμοποίησε την Ελλάδα ως παράδειγμα προς αποφυγή:
«Ας αντιγράψουμε την Ελλάδα. Θα ζητήσουμε από τους πιστωτές κούρεμα ή μείωση της ονομαστικής αξίας του χρέους μας».
Ευτυχώς, υπάρχουν και περισσότερο αισιόδοξες –και όχι παράλογες– πολιτικές αναλύσεις που επιμένουν ότι το κατεστημένο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν αλλάζει σημαντικά όποτε αλλάζει ο πρόεδρος και πως το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας παραμένει το γεγονός ότι είναι πυλώνας σταθερότητας στην περιοχή. Σε αυτή την άποψη προσχωρεί και ο επίτιμος πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου και επικεφαλής της «Νέας Πορείας» Γιάννος Γραμματίδης, ο οποίος εκτιμά πως οι επιπτώσεις της εκλογής Τραμπ δεν θα είναι αρνητικές για την Ελλάδα, αφού οι αντικειμενικές γεωπολιτικές συνθήκες στην ευρύτερη όσο κι ευαίσθητη περιοχή μας είναι απολύτως συγκεκριμένες κι επιβάλλουν πολιτικές διατήρησης της ισορροπίας τους.
ΕΙΠΕ: Ατάκες με δηλητήριο
«Όταν το Μεξικό στέλνει τους ανθρώπους του, δεν στέλνει τους καλύτερους. Δεν στέλνουν εσάς. Στέλνουν ανθρώπους που έχουν πολλά προβλήματα και φέρνουν τα προβλήματα αυτά σ’ εμάς. Φέρνουν ναρκωτικά. Φέρνουν εγκλήματα. Είναι βιαστές…, αλλά μερικοί υποθέτω είναι καλοί άνθρωποι».
«Ο μεγάλος Αφροαμερικανός πρόεδρός μας δεν έχει ακριβώς μια θετική επίδραση στους αλήτες, που χαμογελαστοί καταστρέφουν τη Βαλτιμόρη…»
«Το μόνο επιχείρημα που έχει η Hillary Clinton, είναι ότι είναι γυναίκα. Δεν έχει τίποτε άλλο να προσφέρει και ειλικρινά, εάν η ίδια ήταν άντρας, αμφιβάλλω εάν θα έπαιρνε το 5% των ψήφων. Το μόνο που έχει να επιδείξει είναι ότι είναι γυναίκα και το πιο ωραίο είναι ότι οι γυναίκες δεν τη συμπαθούν…»
«Νομίζω ότι η μόνη διαφορά ανάμεσα σε εμένα και τους άλλους υποψήφιους είναι το γεγονός ότι είμαι πιο τίμιος και οι γυναίκες μου είναι πιο όμορφες…»
«Κοιτάξτε αυτά τα χέρια. Είναι μικρά χέρια; Ο Ρεπουμπλικανός αντίπαλός μου Marco Rubio αναφέρθηκε στα χέρια μου. Εάν είναι μικρά, κάτι άλλο θα πρέπει να είναι μικρό. Σας εγγυώμαι ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Το εγγυώμαι…»
«Το IQ μου είναι από τα υψηλότερα – κι όλοι σας το γνωρίζετε. Σας παρακαλώ να μην αισθάνεστε τόσο ηλίθιοι ή ανασφαλείς. Το λάθος δεν είναι δικό σας…»