Τον… λογαριασμό για την καταστροφή (ανα)ζητάει η Θέμιδα

Πολλά περισσότερα από μία έστω και πρωτοφανή κακοκαιρία ήταν τελικά η καταιγίδα Daniel που έπληξε τη χώρα την προηγούμενη εβδομάδα. Ο «λογαριασμός», αν και ανολοκλήρωτος ακόμη, είναι βαρύς, τόσο σε ανθρώπινες απώλειες όσο και σε απώλειες ιδιωτικών και δημόσιων περιουσιών και δομών. Μόνο που… λογαριασμό ζητάει τώρα και η Δικαιοσύνη αναζητώντας το πώς φτάσαμε ως εδώ. Κι αυτός ο λογαριασμός μπορεί να αποδειχτεί για κάποιους πολύ… αλμυρός!

Η ΑΠΟΨΗ

Την ώρα που στην οδό Νίκης στο Σύνταγμα η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών έχει παραγγείλει στους επιτελείς τη σύνταξη ενός συμπληρωματικού κρατικού προϋπολογισμού που θα περιλαμβάνει έξτρα κονδύλια για τη στήριξη των πλημμυροπαθών του θεσσαλικού κάμπου και της Μαγνησίας, λίγο… βορειότερα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας στο μέγαρο της ελληνικής Θέμιδας, η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γεωργία Αδειλίνη κατέγραφε την δική της… παραγγελιά με αποδέκτες τους εισαγγελείς Πρωτοδικών του Βόλου, της Καρδίτσας, της Λάρισας και των Τρικάλων και θέμα το αν, πού και πώς «πνίγηκαν» κάποια άλλα κονδύλια που λίγα χρόνια νωρίτερα ξοδεύτηκαν για να θωρακίσουν τη χώρα έπειτα από το χτύπημα ενός άλλου ακραίου καιρικού φαινομένου, του μεσογειακού κυκλώνα «Ιανός».

Μια διαγώνια ανάγνωση της εισαγγελικής παραγγελίας της κ. Αδειλίνη αρκεί για να καταλάβει κάποιος ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μία συνηθισμένη-τυπική διαδικασία που γενικόλογα αναζητά τυχόν ευθύνες αρμοδίων αρχών για ένα περιστατικό δημοσίου ενδιαφέροντος.

Καταρχάς, η ανώτατη εισαγγελική λειτουργός παρακαλεί τους κατά τόπους εισαγγελείς Πρωτοδικών να διακριβώσουν την τέλεση ή μη σοβαρών αξιοποίνων πράξεων που διώκονται αυτεπάγγελτα όπως είναι η πρόκληση πλημμύρας –είτε από αμέλεια είτε με ενδεχόμενο δόλο–, η ανθρωποκτονία από αμέλεια δια παραλείψεως κατά συρροή, η παράβαση καθήκοντος, η απιστία, η έκθεση κ.ά.

Κατά δεύτερον η εισαγγελική παραγγελία είναι εκτενής, ιδιαίτερα «ψαγμένη» στο τεχνικό κομμάτι της (σ.σ. ποια ήταν τα γεωγραφικά σημεία επικινδυνότητας, ποια έργα είχαν τυχόν αστοχίες) και θέτει ονομαστικά (αναφερόμενη στις θεσμικές ιδιότητες των ελεγχόμενων προσώπων) τα ερωτηματικά πάνω από τα κεφάλια των τυχόν υπευθύνων.

 

Ποιοι μπαίνουν στο στόχαστρο της εισαγγελικής έρευνας

Πιο αναλυτικά, στο στόχαστρο της εισαγγελικής έρευνας για τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία μπαίνουν πρόσωπα και συμβάντα για τα οποία τίθενται τα ακόλουθα αμείλικτα ερωτήματα:

1] Ποια ακριβώς μέτρα έλαβαν ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, οι αρμόδιοι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες Μαγνησίας, Καρδίτσας, Τρικάλων και Λάρισας, ο θεματικός αντιπεριφειάρχης κλιματικής κρίσης και πολιτικής προστασίας, ο δήμαρχος Βόλου και οι αρμόδιοι αντιδήμαρχοι, ο δήμαρχος Καρδίτσας και οι αρμόδιοι αντιδήμαρχοι, μετά την κακοκαιρία «Ιανός» το 2020, σε επίπεδο πρόληψης, ήτοι εκτέλεσης αντιπλημμυρικών έργων, αλλά και μετά την ακριβή πρόβλεψη της έκτασης του φαινομένου «Daniel» από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, προκειμένου να αποφευχθούν ή τουλάχιστον να μειωθούν οι επιπτώσεις του και, κυρίως, να προστατευθούν οι ζωές των συμπολιτών τους. Πριν δηλαδή το φαινόμενο, αλλά και κατά τη διάρκεια του φαινομένου, σε επίπεδο συντονισμού των αρμοδίων για την πολιτική προστασία υπηρεσιών τους.

2] Ποιο ήταν το ακριβές ύψος των διατεθέντων για αντιπλημμυρικά έργα ποσών από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τους δήμους Βόλου και Καρδίτσας, την τριετία 2020-2023, καθώς και τα διατεθέντα για άλλους σκοπούς ποσά, όπως π.χ. για έργα οδοποιίας και αθλητισμού ή για επικοινωνία.

3] Ποια αντιπλημμυρικά έργα έγιναν από την Περιφέρεια Θεσσαλίας σε όλους τους νομούς της Θεσσαλίας, καθώς και από τον δήμαρχο Βόλου στον δήμο του Βόλου και από τον δήμαρχο Καρδίτσας στον δήμο Καρδίτσας, την τριετία 2020-2023, ποια δεν έγιναν και ποια δεν ολοκληρώθηκαν και για ποιους λόγους. Πόσο αποτελεσματικά ήταν τελικά τα έργα που έγιναν, καθώς επίσης και εάν οι αντίστοιχες μελέτες αυτών ελάμβαναν υπόψη κακοκαιρίες παρόμοιες με την «Daniel».

4] Αν η κατασκευή των ως άνω αντιπλημμυρικών έργων ήταν σύμφωνη με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης, όπως για παράδειγμα η γέφυρα του χειμάρρου Ξηριά στον Αλμυρό Μαγνησίας, η οποία είχε πληγεί από τις πλημμύρες του «Ιανού» και ανακατασκευάσθηκε («αναβαθμίσθηκε» ή άλλως «αποκαταστάθηκε ή ενισχύθηκε») τέλη του 2022 με Άνοιξη του 2023, για να καταρρεύσει τελικά τμήμα της τον Σεπτέμβριο του 2023, ελέγχοντας σε αποφατική περίπτωση, πλέον των άλλων υπευθύνων και τους αναδόχους των συγκεκριμένων έργων. 

5] Αν τα έργα που έγιναν από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και τους δήμους Καρδίτσας και Βόλου μετά τον «Ιανό» ήταν ενταγμένα σε μια συνολική μελέτη που να συνδέει τα επιμέρους έργα προς τον σκοπό της ολικής αντιμετώπισης του προβλήματος των πλημμυρών, ή αποσπασματικά, μικρής κλίμακας, και χωρίς έλεγχο.

6] Αν αληθεύουν οι καταγγελίες ότι η Περιφέρεια Θεσσαλίας ή ο δήμος Καρδίτσας (ή από κοινού) προχώρησαν σε παρέμβαση στο φράγμα του ποταμού Καράμπαλη ή οπουδήποτε αλλού, προκειμένου να προστατεύσουν από την πλημμύρα τον δήμο Καρδίτσας, αν και γνώριζαν ότι με τον τρόπο αυτό θα πλημμυρίσουν τα χωριά της περιοχής, τα οποία και δεν έσπευσαν προηγουμένως να εκκενώσουν ή ότι σκόπιμα και προκειμένου να μην πλημμυρίσει η πόλη δεν ενισχύθηκαν τα αναχώματα στο πιο πάνω ποτάμι μέσα στον κάμπο, ενώ ενισχύθηκαν τα αναχώματα προς την πλευρά της πόλης της Καρδίτσας, με αποτέλεσμα το ποτάμι να υπερχειλίσει εκεί και να ξεχυθούν τεράστιοι όγκοι νερού, οι οποίοι και πλημμύρισαν τα χωριά του κάμπου.

7] Αν λειτουργούσε στην πόλη του Βόλου το αντλιοστάσιο του Παλιού Λιμεναρχείου και οι δεξαμενές συλλογής και εκτόνωσης των όμβριων υδάτων στη Νεάπολη, και σε αποφατική περίπτωση αν αυτό συνετέλεσε στην ένταση της πλημμύρας. 

8] Για ποιο λόγο δεν κατασκευάσθηκε κάποιο ειδικό υδραυλικό έργο, στη γέφυρα του ΟΣΕ της οδού Παπαδιαμάντη, στον χείμαρρο του Κραυσίδωνα, στην πόλη του Βόλου, και αν εξαιτίας της παράλειψης αυτής υπερχείλισε ο Κραυσίδωνας, με αποτέλεσμα την καταστροφή υποδομών και περιουσιών.

9] Για ποιους λόγους καθυστερεί η ολοκλήρωση του έργου του φράγματος του Ενιπέα στα Φάρσαλα, το οποίο εκτιμάται ότι θα θωρακίσει την περιοχή, με αποτέλεσμα τρία χρόνια μετά τον «Ιανό», όταν και είχε επικαιροποιηθεί η επισήμανση της κρισιμότητάς του, να βρίσκεται στη δεύτερη φάση δημοπράτησης της μελέτης.

10] Αν από τη χρηματοδότηση περίπου €12.500.000 που έλαβε ο δήμος Καρδίτσας για αποκατάσταση ζημιών και αντιπλημμυρικά έργα μετά τον Ιανό, το 60% διατέθηκε για έργα «βιτρίνας» και «αλλότριους σκοπούς» και μόνο τα υπόλοιπα χρήματα δόθηκαν για έργα που σχετίζονταν αποκλειστικά με τις επιπτώσεις του «Ιανού» ή την πρόληψη για ανάλογη απειλή στο μέλλον.

 11] Αν οι ερευνώμενοι προχώρησαν στην κατασκευή έργων βιτρίνας και όχι αποκατάστασης των ζημιών του «Ιανού», σε έργα ασφαλτόστρωσης σε περιοχές που δεν είχαν πληγεί και σε εργολαβίες με τόσο υψηλές εκπτώσεις που εξαρχής προκαλούσαν αμφιβολίες για την ποιότητα και την επάρκεια των έργων, ερευνώντας στην περίπτωση αυτή και τους αναδόχους των σχετικών έργων.

Με τις εξελίξεις να τρέχουν καταιγιστικά είναι μάλλον σίγουρο ότι κάποιοι θα χάσουν τον ύπνο τους μέχρι να βγει η ετυμηγορία της εισαγγελική έρευνας, αφού αν στοιχειοθετηθούν πολιτικές-διοικητικές αβελτηρίες και κατασκευαστικές ανεπάρκειες κάποιοι δεν αποκλείεται να δουν να σχηματίζεται στον ορίζοντά τους το… ολόγραμμα του Κορυδαλλού. Και δεν θα πρόκειται για το δυνατό κελάηδημα του συμπαθούς πτηνού…

Πληθαίνουν οι καταγγελίες

Την εισαγγελική παραγγελία της κ. Αδειλίνη προς τους εισαγγελείς Πρωτοδικών Βόλου, Καρδίτσας, Λάρισας και Τρικάλων συνοδεύουν σχετικά δημοσιεύματα του έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου και η αλήθεια είναι πως όσο περνούν οι μέρες τόσο πληθαίνει και ο καταγγελτικός λόγος που επώνυμα εκφράζεται από εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης και της κεντρικής πολιτικής σκηνής.

Για παράδειγμα την περασμένη Τρίτη ο αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Θεσσαλίας και υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Λάρισας στις επερχόμενος εκλογές του Οκτωβρίου, Κώστας Ι. Καραμπάτσας κατέθεσε επίκαιρη επερώτηση με θέμα τα αντιπλημμυρικά έργα μετά την κακοκαιρία «Ιανός», για τις μελέτες, για τα έργα και τις αναθέσεις έργων που αφορούν την Περιφέρεια Θεσσαλίας, λέγοντα μεταξύ άλλων ότι οι συγκεκριμένες πλημμύρες που προξένησε η καταιγίδα «Daniel» είχαν αποτυπωθεί ως προβλεπόμενες σε χάρτες στην Υπουργική Απόφαση του 2018 με την έγκριση του Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Λεκανών Απορροής ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Βασίλης Κόκκαλης, που εκλέγεται στην πληγείσα Λάρισα κατέθεσε μεσοβδόμαδα επίκαιρη ερώτηση προς τον υπουργό Μεταφορών και Υποδομών, Χρήστο Σταϊκούρα, ισχυρισμένος μεταξύ άλλων ότι με αφορμή τις καταστροφές που προκάλεσε πριν από τρία χρόνια ο «Ιανός» η Περιφέρεια Θεσσαλίας έλαβε μέσω του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων το ποσό των 232 εκατ. ευρώ για έργα αποκατάστασης υποδομών δικτύων και αντιπλημμυρικών, ενώ παράλληλα φέρεται να ενεργοποιήθηκαν (σ.σ. ο βουλευτής επικαλείται τις κυβερνητικές ανακοινώσεις της εποχής) έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης και προστασίας στις περιφερειακές ενότητες Καρδίτσας και Τρικάλων, συνολικού ύψους 85 εκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων τα €35.000.000 προοριζόταν για την ΠΕ Καρδίτσας.

Σύμφωνα, πάντα, με τον κ. Κόκκαλη τα υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Εσωτερικών είχαν δώσει 3,6 εκατομμύρια ευρώ για τους Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων, προκειμένου να αποκατασταθούν βλάβες στα αρδευτικά δίκτυα και στις συναφείς υποδομές. Συμπληρώνει, δε, ο βουλευτής της αντιπολίτευσης ότι ο κατάλογος των έργων που έχουν δημοπρατηθεί, καταδεικνύει ότι από το σύνολο των έργων κανένα δεν έχει φτάσει στην φάση της οριστικής παραλαβής, ενώ όσα έχουν ολοκληρωθεί, δεν είναι αντιπλημμυρικά, αλλά ασφαλτικά έργα-βιτρίνας υπό τον μανδύα της αποκατάστασης. Θυμίζεται ότι αυτό το σκέλος της τωρινής τραγωδίας ζητεί να διερευνηθεί και η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου.

Και με τη βούλα του νόμου οι αναθέσεις

Στη επίκαιρη ερώτηση Κόκκαλη υπάρχει και μία αιχμή η οποία  έχει την αξία της διότι μοιάζει να είναι ο… ιχνηλάτης όσων θα δούμε από ‘δω και πέρα σε ό,τι αφορά τον σχεδιασμό και την ανάληψη των έργων αποκατάστασης που νομοτελειακά θα γίνουν στις πληγείσες περιοχές.

Στο επίμαχο σχόλιό του ο Λαρισαίος κοινοβουλευτικός λέει, συγκεκριμένα, ότι η περιφερειακή αρχή δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι τα δημοπρατηθέντα επί «Ιανού» έργα δεν έχουν ολοκληρωθεί εξαιτίας της γραφειοκρατίας στη διαδικασία των διαγωνισμών, διότι όπως υπογραμμίζει το σύνολο των έργων ανατέθηκε με απευθείας αναθέσεις! Και δεν πρόκειται για αντιπολιτευτική ανακρίβεια, καθώς είναι γνωστό ότι λ.χ. το προϋπολογισμού €143.000.000 έργο της αποκατάστασης καταστραμμένων οδοστρωμάτων, γεφυρών και άλλων υποδομών στην Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας ανατέθηκε χωρίς διαγωνισμό –εξαιτίας της συνθήκης του κατεπείγοντος που «γέννησε» η επέλευση της φυσικής καταστροφής– στην κατασκευαστική εταιρεία ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και με βάση τις δημοσιογραφικές πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας απομένει ανεκτέλεστο ένα 15%-20% του έργου.

Με την ίδια συνταγή, λοιπόν, θα δούμε να «τρέχουν» τα έργα αποκατάστασης των καταστροφών που προκλήθηκαν από την κακοκαιρία «Daniel». Δεν πρόκειται για εικασία αλλά για βεβαιότητα καθώς πριν από λίγα 24ωρα ψηφίστηκε στη Βουλή η σχετική με το θέμα τροπολογία η οποία πέρασε στο νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για την Δικαστική Αστυνομία. Τι προβλέπει αυτή; Ότι στις περιοχές που κηρύσσονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας και απαιτείται κατεπείγουσα εκτέλεση έργων που συνδέονται με την αποκατάσταση των υποδομών τους, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα αναλαμβάνει, δια των υπηρεσιών και των εποπτευομένων φορέων του, τον σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση των κατεπειγόντων έργων αποκατάστασης βλαβών των υποδομών.

Ειδικότερα, για την ανάληψη της αρμοδιότητας για έργα που δεν υπάγονται στις αρμοδιότητες του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών απαιτείται, μετά την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου, κατόπιν σχετικής εισήγησης του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, στην οποία θα περιλαμβάνεται συνοπτική περιγραφή των σχετικών έργων.

Με αποφάσεις του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών θα εξειδικεύονται τα προς εκτέλεση έργα που είναι κατεπείγοντα, τελούν σε άμεση συνάφεια και είναι αναγκαία, αποκλειστικά για την αποκατάσταση βλαβών στις υποδομές και δεν θα περιλαμβάνουν εργασίες συμπλήρωσης ή επέκτασης αυτών, με εξαίρεση απολύτως απαραίτητων συνοδών έργων, ιδίως αντιπλημμυρικής προστασίας στο σύνολο λεκάνης απορροής.

Είναι πολλά τα λεφτά, (Άρη)…

Δεν είναι λίγοι αυτοί που φοβούνται ότι το εύλογο της παράκαμψης της γραφειοκρατίας και των αγκυλώσεων του κράτους μπροστά στην ανάγκη να «σπριντάρουν» τα έργα αποκατάστασης στις πληττόμενες περιοχές εγκυμονεί δύο βασικούς κινδύνους. Ο πρώτος είναι να γίνουν όλα στο πόδι και υπό την πίεση να παραχθεί έργο που θα κατευνάσει την κοινωνική αναταραχή αλλα και την αγωνία για την προστασία από έναν επόμενο «Daniel».

Ο δεύτερος είναι να στηθεί ένα πάρτι αναθέσεων σε γνωστούς, φίλους και ημέτερους ακριβώς λόγω της έλλειψης των ασφαλιστικών δικλίδων που υπάρχουν σε μία τυπική διαγωνιστική διαδικασία εργοληψίας. Αλλά και αυτό το εικαζόμενο πάρτι δεν θα είναι ανέφελο, καθώς τα χρειαζούμενα έργα είναι φαραωνικά για το μέγεθος της Ελλάδας και το… μπαγιόκο μεγάλο –ο Κυριάκος Μητσοτάκης γύρισε από το Στρασβούργο με «υποσχετική» χρηματοδοτικής βοήθειας ύψους 2,2 δισ. ευρώ! «Πολλά τα λεφτά, Άρη» που θα έλεγε και ο «Μαύρος» Σπύρος Καλογήρου στον Νίκο Κούρκουλο…