IMIA 1996 – 2020: To déjà vu μιας εθνικής πληγής

Είκοσι τέσσερα χρόνια έχουν περάσει από τη νύχτα των Ιμίων, και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις συνεχίζουν να βρίσκονται σε σημείο επικίνδυνου βρασμού. Το αν το έργο επαναληφθεί δεν μπορεί κανείς να το προδικάσει, είναι σίγουρα όμως… δεδικασμένη η εθνική πληγή που άνοιξε τότε…

Του Δημήτρη Τζιβελέκη

Είναι νύχτα 30-31 Ιανουαρίου 1996, η Τουρκία εκμεταλλευόμενη μια δύσκολη πολιτική συγκυρία για την Ελλάδα (είχε παραιτηθεί ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου και ο αντικαταστάτης του Κώστας Σημίτης δεν είχε πάρει καν ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή), κατέλαβε μία από τις βραχονησίδες των Ιμίων. Ήταν η ίδια στιγμή που η Άγκυρα έθετε σε εφαρμογή τη θεωρία της περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, δηλαδή των περιοχών (νησίδων, βραχονησίδων και νησιών) που οι Τούρκοι θεωρούν ότι είναι αδιευκρίνιστης εθνικής κυριαρχίας!

Το κόστος, εκείνης της θυελλώδους, κυριολεκτικά και μεταφορικά, νύχτας των Ιμίων, αποδείχτηκε πολύ  βαρύ για την Ελλάδα, αφού πέρα από τους τρεις πεσόντες αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού –τον Χριστόδουλο Καραθανάση, τον Παναγιώτη Βλαχάκο και τον Έκτορα Γιαλοψό–, η χώρα έχασε επί του πρακτέου και ένα μέρος της κυριαρχίας της. Ήταν η πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που με έναν ιδιότυπο τρόπο η Ελλάδα υπέστειλε τη σημαία από τμήμα της επικράτειάς της. Οι μαρτυρίες της εποχής λένε χαρακτηριστικά ότι ο Κ. Σημίτης έδωσε εντολή στον τότε Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη να στείλει καταδρομείς  και να υποστείλουν τη γαλανόλευκη από τα Ίμια, με τον Α/ΓΕΕΘΑ να απαντάει ότι αυτό δεν γίνεται!!! Τότε επενέβη ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος και είπε: «Θα πούμε, Αρχηγέ, ότι ο αέρας πήρε την ελληνική σημαία και τη χάσαμε»!!!

Η στρατιωτική και η πολιτική πτυχή των Ιμιών

Σε πρώτη –εύκολη– ανάγνωση, το γεγονός ότι οι Τούρκοι κατόρθωσαν να αποβιβάσουν κομάντος στα Ίμια, συνιστά σοβαρή αποτυχία της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας, που έρχεται να προστεθεί στο ανήκουστο για χώρα που διαθέτει έστω και υποτυπώδεις μυστικές υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας:   ότι η ελληνική στρατιωτική ηγεσία έμαθε την κατάληψη της βραχονησίδας από την τηλεόραση! Απόδειξη, το περιστατικό της εποχής που δεν έχει διαψευστεί και σύμφωνα με το οποίο ο τότε επικεφαλής της ΕΥΠ, ναύαρχος Λεωνίδας Βασιλακόπουλος, είχε μεταβεί στο Μέγαρο Μαξίμου και ζητούσε να ενημερώσει επειγόντως τον πρωθυπουργό, για την πληροφορία που είχε ότι επίκειται τουρκική απόβαση στη μία από τις δύο βραχονησίδες των Ιμίων. Θρυλείται ότι ο Κ. Σημίτης δεν επέτρεψε στον τότε επικεφαλής της ΕΥΠ να μπει στην αίθουσα και τον παρέπεμψε να ενημερώσει τον Τ. Μαντέλη, ο οποίος όμως φέρεται να του ζήτησε να τα πουν αργότερα διότι ήταν ότι ήταν πολύ απασχολημένος!

Όλα συνηγορούν ότι το πολιτικό αλαλούμ ήταν αντιστρόφως ανάλογο της υψηλής  ετοιμότητας εμπλοκής στην οποία βρίσκονταν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Το γιατί, τώρα, δεν απαντήθηκε η πρόκληση, αυτό εκτιμάται πως σχετίζεται με τον φόβο που φέρεται κατέλαβε τον τότε πρωθυπουργό για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση του θερμού επεισοδίου. Κάποιοι πολιτικοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι ο Κ. Σημίτης είχε επιλέξει την αποκλιμάκωση της κρίσης έναντι οιουδήποτε τιμήματος, έστω κι αν αυτό σήμαινε μερική υπαναχώρηση από άσκηση κυριαρχικού δικαιώματος σε εθνικό έδαφος! Προς επίρρωση της παραπάνω εκτίμησης, οι ίδιοι αναλυτές επικαλούνται το γεγονός ότι το μοιραίο βράδυ της 30ής προς 31η Ιανουαρίου 1996 ο τότε πρωθυπουργός προτίμησε να συνεδριάσει το ΚΥΣΕΑ στο Μαξίμου και όχι στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ, προκειμένου να εκπέμψει το μήνυμα ότι η Ελλάδα τάσσεται υπέρ της ειρηνικής διευθέτησης του ζητήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκείνες τις κρίσιμες ώρες έγινε μερική επιστράτευση εφέδρων στον Έβρο και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, εν αγνοία του πρωθυπουργού και των υπουργών που μετείχαν στο ΚΥΣΕΑ, με εξαίρεση του ΥΠΕΘΑ Γερ. Αρσένη που είχε συναινέσει προφορικά(!!) στην πρόταση του υφυπουργού και πρώην αρχηγού ΓΕΕΘΑ πτέραρχου ε.α. Νίκου Κουρή.

Μέχρι τη… Χάγη φτάνει το déjà vu των Ιμίων

Η επέτειος των Ιμίων μοιάζει φέτος πιο επίκαιρη από ποτέ. Κι αυτό διότι, 24 χρόνια μετά, η Άγκυρα όχι μόνο επαναλαμβάνει, αλλά «απλώνει» τις ανιστόρητες αξιώσεις της όχι μόνο στα Ίμια –όπου η τουρκική ακτοφυλακή δεν επιτρέπει καν στα ελληνικά ψαράδικα να προσεγγίσουν στις βραχονησίδες–, αλλά ακόμη και σε νομούς της Κρήτης! Είναι, δε, πολύ φρέσκο το… μπιλιετάκι που δημοσιοποίησαν οι τουρκικές υπηρεσίες την προηγούμενη εβδομάδα, σύμφωνα με το οποίο η τουρκική βουλιμία ορέγεται διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα και τα χωρικά ύδατα, την αποστρατικοποίηση 16 ελληνικών νησιών, το εύρος του ελληνικού εναέριου χώρου, την κυριαρχία βραχονησίδων και μικρότερων νήσων και ειδικά των Ιμίων, καθώς και ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων αναφορικά με τις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο.

Η ατζέντα είναι τόσο μεγάλη όσα τα χιλιόμετρα που χωρίζουν την Αθήνα από τη Χάγη, κι όλοι εύχονται ότι δεν θα επιδιώξει η Άγκυρα να την επιβάλει με τον ίδιο τρόπο που το επιχείρησε τον Γενάρη του 1996.