Ο πλούσιος βορράς στα χνάρια του φτωχού νότου

Αυτοί που ήταν άτεγκτοι σε ό,τι αφορά την τήρηση των σκληρών κανόνων του Δημοσιονομικού Συμφώνου Σταθερότητας τώρα το παραβιάζουν και το βάζουν στο συρτάρι

Της Ευαγγελίας Τζαβάρα

Η ενεργειακή κρίση έχει προκαλέσει τεράστια αναστάτωση σε όλη την Ευρώπη, όχι μόνο με τις ανατιμήσεις σε βασικά προϊόντα, αλλά και την τεράστια έλλειψη σε φυσικό αέριο.

Προς ώρας η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει και ατολμία και αδυναμία να λάβει αποφάσεις που θα στηρίξουν τους πολίτες και θα δημιουργήσουν τη βάση πάνω στην οποία θα κινηθεί η Γηραιά Ήπειρος στο μέλλον. Οι κυβερνήσεις από μόνας προσπαθούν με διάφορα μέτρα-αποσπασματικά επί της ουσίας-τα οποία έχει εγκρίνει η Κομισιόν να αντιμετωπίσουν την κρίση.

Ειδικά οι χώρες του βορρά που έχουν τεράστια εξάρτηση από το ρωσικό αέριο βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από ότι ο ευρωπαϊκός νότος, που χρησιμοποιεί περισσότερο υγροποιημένο αέριο. Ήδη στην Γερμανία-για παράδειγμα- έχουν εκπονήσει σχέδιο σύμφωνα με το οποίο οι θερμοστάτες το χειμώνα δεν θα ξεπεράσουν τους 19 βαθμούς Κελσίου, προκειμένου να εξοικονομηθεί ενέργεια. Δηλαδή επί της ουσίας οι Γερμανοί ετοιμάζονται να παγώσουν. Γι’ αυτό και έχει αυξηθεί τελευταία το ενδιαφέρον από Γερμανούς συνταξιούχους είτε να αποκτήσουν ιδιόκτητη στέγη στην ελληνική περιφέρεια, ή να επιτύχουν μακροχρόνιες μισθώσεις.

Οπότε η πρωτοφανής ενεργειακή κρίση βάζει τέλος στη σκληρή δημοσιονομική γραμμή, την οποία πρεσβεύουν οι χώρες του βορράς και μάλιστα δεν σήκωναν κουβέντα, όταν οι χώρες του νότου ζητούσαν να χαλαρώσει λίγο το Σύμφωνο. Ήδη η ηγέτιδα δύναμη της ευρωπαϊκής οικονομίας, η Γερμανία, ξεκίνησε να ζητά εξαιρέσεις από την Ε.Ε. και μειώνει κατά 10 δισ. ευρώ τους φόρους, για να αποφύγει την ύφεση. Η Γαλλία ανακοίνωσε σχετικά πρόσφατα μέτρα στήριξης κατά της ακρίβειας ύψους 25 δισ. ευρώ. Η γειτονική μας Ιταλία ενέκρινε στην αρχή του μήνα μέτρα στήριξης 17 δισ. ευρώ, πλέον των 35 δισ. που έχουν ήδη εφαρμοστεί για την στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ο μεταβατικός πλέον πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, σημείωσε ότι τα νέα μέτρα στήριξης δεν αλλάζουν τον δημοσιονομικό στόχο καθώς προέρχονται από υπέρβαση εσόδων.

Στην ίδια ακριβώς σελίδα με την Ιταλία βρίσκεται και η Ελλάδα. Έχοντας εφαρμόσει πλέον μέτρα πάνω από 10 δισ. ευρώ από την αρχή του χρόνου, ετοιμάζεται να υιοθετήσει και νέο πακέτο στήριξης μέσα στον επόμενο μήνα με ύψος που θα καθοριστεί και από τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο που δημιουργήθηκε το τρίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου-Αυγούστου. Γνώμονας για την οριστικοποίηση των μέτρων θα είναι να μην αλλάζουν τον δημοσιονομικό στόχο για πρωτογενές έλλειμμα 2% του ΑΕΠ για φέτος. Βεβαίως, η Ελλάδα εκτός από τις υποδείξεις της Κομισιόν, επιλέγει τη συνετή δημοσιονομική πολιτική για να δεχθεί τις λιγότερες δυνατές αναταράξεις στα ομόλογά της από τις αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ, αλλά και να ολοκληρώσει το ταχύτερο την απόσταση που τη χωρίζει από την επενδυτική βαθμίδα, που αναμένεται μέσα στο 2023.

Ο Βορράς συναντά τον Νότο

Είναι σαφές ότι η στήριξη των πολιτών σε όλη την Ευρώπη θα συνεχιστεί όσο συνεχίζεται και το ράλι των τιμών του φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος σε όλη την Ε.Ε. Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους τους, είναι δεσμευμένες από τις κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν που εκδόθηκαν τον Μάρτιο, ανανεώθηκαν τον Ιούλιο και θα πάρουν την οριστική τους μορφή τον επόμενο μήνα ότι θα είναι προσεκτικές. Τα μέτρα στήριξης, τα οποία αποφάσισαν, δεν θα αλλάζουν τους δημοσιονομικούς στόχους και παράλληλα θα επιτυγχάνουν και μείωση του χρέους τους.

Την ίδια ώρα, οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, όμως, οι οποίες πλήττονται περισσότερο από την κρίση, λόγω της μεγαλύτερης εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, δεν έχουν τις ίδιες δεσμεύσεις. Με τα σημερινά δεδομένα θα εφαρμόσουν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, επιδεινώνοντας βασικά μεγέθη όπως το έλλειμμα και το χρέος τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη Γερμανία υπάρχουν ήδη πιέσεις η χώρα να προχωρήσει σε πρόσθετο δανεισμό, παρά τους συνταγματικούς περιορισμούς που συνδέονται με την εκτέλεση του Προϋπολογισμού της.

Οι δύο αυτές διαφορετικές ταχύτητες εντός της Ε.Ε. θα φέρουν τον ευρωπαϊκό Βορρά και τον ευρωπαϊκό Νότο πιο κοντά σε δημοσιονομικούς όρους, αλλάζοντας όχι μόνο τα σημερινά αλλά και τα μελλοντικά δεδομένα.

Σε μια δεύτερη ανάγνωση η ενεργειακή κρίση, η οποία δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα αν θα τελειώσει το 2023, το 2024 ή το 2025, θέτει νέα δεδομένα για τη συζήτηση των νέων κοινών δημοσιονομικών κανόνων. Προς το παρόν είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα συνεχιστεί τον Οκτώβριο, όπως είχε προγραμματιστεί, η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας.

Ωστόσο, θα είναι πολύ δύσκολο ακόμη και στους οπαδούς της σκληρής δημοσιονομικής γραμμής όπου, ως γνωστόν, ηγείτο η Γερμανία όταν ο διάλογος επανεκκινήσει, να επανέλθουν στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας ζητώντας μόνο «αλλαγές οι οποίες θα συμβάλουν στην απλοποίηση και την καλύτερη κατανόηση των κανόνων» όπως συνέβαινε το προηγούμενο διάστημα. Τούτο διότι, στο τέλος της δεύτερης διαδοχικής κρίσης που μπορεί να αποδειχθεί πιο μεγάλη από αυτήν του κορωνοϊού, τόσο ο κανόνας της μείωσης του χρέους όσο και του ελλείμματος, ο οποίο θεσπίστηκε μέσα σε μια προηγούμενη κρίση, το 2011, μπορεί να είναι δύσκολο να εφαρμοστεί από όλες τις χώρες της Ε.Ε.

Οι αμυντικές δαπάνες

Βέβαιο είναι ότι η Γερμανία, η Ολλανδία, η Φινλανδία, η Αυστρία και οι χώρες της Βαλτικής που τους ακολουθούν, θα θελήσουν να καθυστερήσουν όσο μπορούν την αλλαγή των κανόνων. Το πρόβλημα όμως με την τρέχουσα κρίση είναι ότι αυτήν τη φορά όσο περνάει ο χρόνος τόσο θα επιδεινώνεται η δική τους κατάσταση και όχι τόσο η κατάσταση των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.

Μάλιστα τα προβλήματα ασφαλείας που δημιούργησε η εισβολή στην Ουκρανία και οι εξοπλισμοί στους οποίους έχουν υποχρεωθεί η Γερμανία, ως νέα μέλη του ΝΑΤΟ, η Φιλανδία και η Σουηδία, καθώς επίσης η Πολωνία, η Ρουμανία και άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, μπορεί να φέρει και άλλο ένα απροσδόκητο κέρδος: Να βάλει σε πρώτο πλάνο την αντιμετώπιση των αμυντικών δαπανών των κρατών-μελών της Ε.Ε. που είχε θέσει από τις πρώτες η Ελλάδα η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη φανερή σε όλους πια προκλητικότητα της Τουρκίας.