Το νέο (πανάκριβο) υπερόπλο του CERN

Αξίζει άραγε να δαπανηθούν 20 δισεκατομμύρια ευρώ για να πλουτίσει η ανθρωπότητα τη γνώση της γύρω από τις μυστικές «λειτουργίες» του Σύμπαντος; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει ένα μέρος της διεθνούς επιστημονικής –και όχι μόνο– κοινότητας στο άκουσμα του ενδεχόμενου να εγκριθεί η δημιουργία ενός καινούργιου υπερ-επιταχυντή που σχεδιάζεται στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών, το γνωστό CERN.

Στο περιώνυμο ερευνητικό κέντρο που είναι το μεγαλύτερο εργαστήριο πυρηνικής και σωματιδιακής φυσικής στον πλανήτη και εδρεύει στα σύνορα Γαλλίας και Ελβετίας, δυτικά της Γενεύης, υπάρχει ήδη εγκατεστημένος ένας γιγάντιος υπερ-επιταχυντής αλλά ο εν δυνάμει «αντικαταστάτης» του είναι τρεις φορές μεγαλύτερος και οι εμπνευστές του εκτιμούν ότι θα βοηθήσει τα μέγιστα στο ξεκλείδωμα των μυστικών που κρύβει ο χωροχρόνος.

Όπως λέει χαρακτηριστικά η Ιταλίδα φυσικός και γενική διευθύντρια του CERN, Φαμπιόλα Τζιανότι, πρόκειται για ένα «όπλο» που «θα επιτρέψει στην ανθρωπότητα να κάνει τεράστια βήματα προς τα εμπρός στην απάντηση ερωτημάτων της θεμελιώδους φυσικής σχετικά με τις γνώσεις μας για το Σύμπαν και για να συμβεί αυτό απαιτείται ένα πιο ισχυρό όργανο».

Η αλήθεια είναι ότι από τον Σεπτέμβριο του 1958 που κυρώθηκε η σύμβαση για την ίδρυση του CERN μέχρι και σήμερα, αρκετά σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο της φυσικής των σωματιδίων όπως η πρώτη δημιουργία ατόμων αντιυδρογόνου ή η ανακάλυψη του μποζόνιου Χιγκς (σ.σ. το πεδίο που δημιουργεί το σωματίδιο είναι υπεύθυνο για την ύπαρξη μάζας χωρίς την οποία δεν θα υπήρχε βαρύτητα στο Σύμπαν) έγιναν μέσω πειραμάτων στο CERN.

Προφανώς, λοιπόν, και μιλάμε για σπουδαίο επιστημονικό πλούτο, είναι ωστόσο τόσο κοστοβόρα η επένδυση –μόνο το αρχικό κόστος της κατασκευής του νέου κυκλικού υπερ-επιταχυντή σωματιδίων μήκους 100 χιλιομέτρων υπολογίζεται σε περίπου 20 δισ. ευρώ– που δημιουργεί σε κάποιους την αίσθηση ότι πρόκειται για μία δαπάνη που σχεδιάζεται χωρίς μεγάλη οικονομική περίσκεψη. Και ενδεχομένως όχι άδικα, αν αναλογιστεί κανείς ότι στη περίπτωση που δοθεί το «ΟΚ» ώστε να προχωρήσει η διαδικασία, το απαιτούμενο κονδύλι θα συγκεντρωθεί από τον… οβολό των κρατών-μελών του CERN που δεν είναι όλα δημοσιονομικά εύρωστα. Για την ιστορία, πάντως, να πούμε ότι το πρότζεκτ δεν είναι καινούργιο. Μάλιστα εν μέσω πανδημίας το καλοκαίρι του 2020 το διεθνές Συμβούλιο του CERN οργανισμού έδωσε και την κατ’ αρχήν ομόφωνη έγκρισή του για να τρέξουν οι σχετικές διαδικασίες με ορίζοντα έναρξης των κατασκευών το 2038.