Αρχαιολογικό σκοτάδι πίσω από τη… βιτρίνα της Αμφίπολης

Την ίδια ώρα που η Ελλάδα «αναστενάζει» στην Αμφίπολη, περιμένοντας με αγωνία ευχάριστα μαντάτα από την ανασκαφή που έχει προκαλέσει το διεθνές ενδιαφέρον, η αρχαιολογία περνά δύσκολες στιγμές. Η υποχρηματοδότηση, η συρρίκνωση υπηρεσιών και η υπολειτουργία μουσείων κι αρχαιολογικών χώρων είναι μόνο μερικές από τις παθογένειες που κρύβονται πίσω από τη λάμψη των Σφιγγών. Είναι χαρακτηριστικό πως στην υπόλοιπη χώρα οι ανασκαφές έχουν «κολλήσει»…

 

Του Γιάννη Συμεωνίδη

 

Το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για τον προτεινόμενο νέο Οργανισμό τού υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού αναμένεται να τεθεί σε ισχύ εντός των προσεχών μηνών.

Ανάμεσα σε άλλα, συρρικνώνει τις Εφορείες Αρχαιοτήτων σε όλη τη χώρα (δεν γλιτώνει ούτε καν η ΚΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων που διενεργεί τις ανασκαφές στην Αμφίπολη), εξαφανίζει από τα μουσεία νευραλγικά τμήματα, όπως αυτά των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των εκθέσεων ανοίγοντας το δρόμο για παραχωρήσεις σε ιδιώτες, ενώ καταργεί όλες τις κενές οργανικές θέσεις σε ένα υπουργείο που είναι ήδη υποστελεχωμένο.

Παραλλήλως, προκαλείται μεγάλη αναστάτωση γύρω από τα 600 έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, με συνολικό προϋπολογισμό €744.000.000, καθώς κι από τις εκατοντάδες σωστικές ανασκαφές στο πλαίσιο έργων τρίτων, που εκτελούνται αυτή τη στιγμή από τις υπηρεσίες τού υπουργείου Πολιτισμού.

Το υπουργείο, πάντως, από την πλευρά του διατείνεται πως η νέα Εφορεία Αρχαιοτήτων που συγκροτείται στο νομό Σερρών, όπου βρίσκεται η Αμφίπολη, ενισχύεται και διευρύνει τις αρμοδιότητές της καθώς περιλαμβάνει πλέον όχι μόνο την εποπτεία των Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων αλλά και των Βυζαντινών, που μέχρι τώρα υπάγονταν στην αρμόδια Εφορεία τού νομού Καβάλας.

 

Τα μουσεία δεν έχουν να πληρώσουν για χαρτί υγείας!

Η Όλγα Σακκαλή είναι πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ). Σε συνομιλία της με την «Α» υποστηρίζει πως στη βόρειο Ελλάδα μπορούν να βρεθούν κι αλλού, πέρα από την Αμφίπολη, ευρήματα τα οποία σχετίζονται με την ιστορία τής Μακεδονίας, μεταξύ των οποίων και τάφοι. Όπως όμως αναφέρει, οι αποκαλούμενες «συστηματικές» (στοχευμένες) ανασκαφές έχουν ουσιαστικώς σταματήσει λόγω της υποχρηματοδότησης και της εγκατάλειψης της έρευνας. Τα μουσεία, επίσης, δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε τα λειτουργικά τους έξοδα, ακόμα και για μελάνι στα εκτυπωτικά μηχανήματα ή για χαρτί υγείας…

Για όσους δεν το γνωρίζουν, κάθε χρόνο ή σχεδόν κάθε χρόνο πραγματοποιούνται συστηματικές ανασκαφές των ελληνικών πανεπιστημίων και των ξένων σχολών σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Για παράδειγμα, η Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή ανασκάπτει τα τελευταία εκατό χρόνια στην αρχαία αγορά τής Αθήνας. Εκεί αποκαλύπτεται σταδιακώς η Ποικίλη Στοά.

 

«Είμαστε 6.000, χρειαζόμαστε άλλους τόσους»

«Η γραφειοκρατία για τα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι τεράστια. Μόνο η αλλαγή ενός ονόματος στο πλαίσιο του Οργανογράμματος μπορεί να επιφέρει καθυστερήσεις πολλών μηνών. Πόσω μάλλον όταν η πλειονότητα των έργων ολοκληρώνεται με το τέλος τού 2014. Ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσουμε χρήματα και σίγουρα υπάρχει απώλεια χρόνου», υπογραμμίζει στην «Α» το μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΑ, Μαρία Κουτσούμπου.

Η ίδια, επίσης, μιλά για σοβαρή υποστελέχωση του υπουργείου, διευκρινίζοντας ωστόσο πως οι συνάδελφοί της κάνουν τη δουλειά τους όσο καλύτερα μπορούν και θα συνεχίσουν να το κάνουν: «Πάντοτε έλειπαν άτομα, αλλά αυτό που συμβαίνει τα τελευταία τέσσερα χρόνια δεν έχει ξαναγίνει.

Είμαστε 6.000 άτομα σε όλη την Ελλάδα για όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, χρειαζόμαστε άλλους τόσους και πάλι μπορεί να έχουμε κενά. Η απώλεια ανθρώπινου δυναμικού από το 2010 αγγίζει ακόμα και το 30% λόγω των εφεδρειών, των συνταξιοδοτήσεων και των διαθεσιμοτήτων».

 

Μια Εφορεία Αρχαιοτήτων για σχεδόν όλη την Αττική!

Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για τα παραπάνω αποτελεί η πρόταση δημιουργίας τής Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Πρόκειται για την Εφορεία που συγκροτείται από τη συγχώνευση της Α΄ και τμημάτων τής Β΄ και Γ΄ ΕΠΚΑ, καθώς και της 1ης ΕΒΑ.

Όπως καταγγέλλεται, θα είναι μια ολοφάνερα μη λειτουργική υπηρεσία η οποία, πέραν του δυσθεώρητου όγκου εργασίας, πρόκειται να έχει εσωτερική δυσλειτουργία λόγω του τεράστιου εύρους των αρμοδιοτήτων της: ταυτοχρόνως με την προστασία των μνημείων και την εξυπηρέτηση των πολιτών στο σωστικό ανασκαφικό έργο τού πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών και των όμορων Δήμων (που αντιστοιχούν σε πληθυσμό εκατομμυρίων), καλείται να ανταποκριθεί στο ιδιαιτέρως απαιτητικό έργο τής λειτουργίας τού κορυφαίου σε επισκεψιμότητα μνημείου τής Ακρόπολης, καθώς και των υπόλοιπων αρχαιολογικών χώρων τού ιστορικού κέντρου των Αθηνών, χωρίς να της έχουν δοθεί οι αναγκαίες σύγχρονες θεσμικές αρμοδιότητες και τα μέσα για να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις πολυσχιδείς υποχρεώσεις.

 

Υπάρχουν κι άλλες «Αμφιπόλεις»

Η Αμφίπολη είναι πολύ πιθανό να μην είναι η μοναδική… Αμφίπολη στη χώρα. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για σημαντικά μελλοντικά ευρήματα σε πολλές περιοχές, αλλά προκειμένου να βγουν στην επιφάνεια απαιτούνται δουλειά, χρήματα κι ανθρώπινο δυναμικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με όσα αναφέρει στην «Α» ο ερευνητής Ανδρέας Αποστολίδης, συγγραφέας τού βιβλίου «Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων» (εκδόσεις «Άγρα»), αποτελούν τα Αηδόνια, τα οποία βρίσκονται κοντά στην αρχαία Νεμέα. Εκεί έχουν βρεθεί ήδη τάφοι, το οποίο σημαίνει πως υπάρχει καλά κρυμμένος και οικισμός, όπως και τα τείχη μιας πόλης.

Από ανασκαφές, εξάλλου, αρχαιοκαπήλων γνωρίζουμε την ύπαρξη σπουδαίων ευρημάτων και σε άλλες περιοχές σε όλη τη χώρα. «Η Αμφίπολη αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους λεηλασίας από ντόπιους αρχαιοκάπηλους ήδη από τη δεκαετία τού 1970. Η περιοχή ήταν χαρακτηριστικό παράδειγμα λαθρανασκαφών, τα ευρήματα των οποίων πωλούνται στο εξωτερικό», επισημαίνει ο κ. Αποστολίδης.

Πολύ σημαντικοί είναι, επίσης, οι πρωτοκυκλαδικοί οικισμοί και νεκροταφεία σε όλες τις Κυκλάδες, οι οποίοι χρονολογούνται από το 3.000 μέχρι το 2.000 π. Χ. Παραλλήλως, στην Κρήτη (στη Ζώμινθο, κοντά στα Ανώγεια, και στο Γαλατά, 30 χιλιόμετρα νοτίως του Ηρακλείου) έχουν βρεθεί μινωικά ανάκτορα, ίσως ανάλογης επιβλητικότητας με αυτό της Κνωσού, ενώ στην Άμφισσα ανασκάπτεται θολωτός τάφος τής μυκηναϊκής περιόδου ο οποίος θεωρείται ασύλητος.