Γιατί θέλει ο Ερντογάν να γίνει «Σουλτάνος»

Να γίνει απόλυτος κυρίαρχος της Τουρκίας θέλει την ερχόμενη Κυριακή 16 Απριλίου, ανήμερα του Πάσχα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι Τούρκοι προσέρχονται στις κάλπες για να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση στη γειτονική χώρα όπου θα δίνει σαρωτικές εξουσίες στον Πρόεδρο της χώρας.

Η μεταρρύθμιση προβλέπει διευρυμένες εξουσίες του προέδρου, κατάργηση του θώκου του πρωθυπουργού, περισσότερους βουλευτές. Οι κάλπες για τους Τούρκους του εξωτερικού έχουν ήδη κλείσει και οι ψήφοι τους θα καταμετρηθούν μαζί με αυτές των Τούρκων που ζουν στην επικράτεια της Τουρκίας την ερχόμενη Κυριακή.

Οι επικριτές κάνουν λόγο για πραξικόπημα

Αναμφίβολα η προτεινόμενη συνταγματική μεταρρύθμιση θα σηματοδοτήσει μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διοικείται η χώρα, εδώ και περίπου έναν αιώνα. Οι επικριτές κάνουν λόγο για πραξικόπημα και υπερσυγκέντρωση εξουσιών, ενώ οι υποστηρικτές του Ερντογάν εκτιμούν ότι θα φέρει σταθερότητα στη χώρα

Διευρυμένες εξουσίες προέδρου

Βάσει της συνταγματικής μεταρρύθμισης, ο πρόεδρος Ερντογάν θα συγκεντρώνει τις περισσότερες εκτελεστικές εξουσίες, ορίζοντας ο ίδιος τους υπουργούς της κυβέρνησης, καθώς και έναν ή δύο αντιπροέδρους.

Ο θώκος του πρωθυπουργού καταργείται, ενώ βάσει των προβλέψεων του νομοσχεδίου ο πρόεδρος θα μπορεί να επεμβαίνει άμεσα στον δικαστικό τομέα.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας θα μπορεί να επιλέγει άμεσα ή έμμεσα έξι μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (HSYK), το οποίο είναι αρμόδιο για να διορίζει και να αποπέμπει τους δικαστικούς λειτουργούς. Το Κοινοβούλιο θα επιλέγει τα υπόλοιπα επτά μέλη.

Τα στρατοδικεία, που έχουν στο παρελθόν καταδικάσει σε θάνατο πολλούς αξιωματούχους μεταξύ αυτών και ο πρώην πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές μετά το πραξικόπημα του 1960, θα απαγορευθούν πλην εξαιρέσεων.

Ο πρόεδρος μπορεί να υπηρετήσει δύο πενταετείς θητείες.

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Σύμφωνα με τη συνταγματική μεταρρύθμιση, η χώρα θα κηρύσσεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μόνο σε περίπτωση «εξέγερσης ενάντια στην πατρίδα» ή όταν σημειώνονται «βίαιες ενέργειες που απειλούν το έθνος με διχασμό».

Ο πρόεδρος θα αποφασίζει αν θα κηρύξει ή όχι κατάσταση έκτακτης ανάγκης προτού θέσει σχετικό ερώτημα στο Κοινοβούλιο. Στη συνέχεια το Κοινοβούλιο θα μπορεί να την παρατείνει, να την αναστέλλει ή να περιορίζει τη διάρκειά της.

Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης αρχικά θα μπορεί να τίθεται σε ισχύ για έξι μήνες, και στη συνέχεια θα μπορεί να παρατείνεται για ανώτατη περίοδο 4 μηνών κάθε φορά.

Κοινοβούλιο

Ο αριθμός των βουλευτών θα αυξηθεί από 550 σε 600, ενώ το όριο ηλικίας τού εκλέγεσθαι θα μειωθεί από τα 25 έτη που είναι τώρα στα 18. Οι προεδρικές και οι βουλευτικές εκλογές θα διεξάγονται ταυτόχρονα κάθε πέντε χρόνια, έναντι τεσσάρων που ισχύει τώρα.

Το Κοινοβούλιο θα εξακολουθήσει να μπορεί να καταρτίζει, να τροποποιεί και να καταργεί νόμους. Επίσης θα ελέγχει τις ενέργειες του προέδρου, όμως αυτός θα μπορεί να εκδίδει προεδρικά διατάγματα για τους τομείς που αφορούν τις διευρυμένες εκτελεστικές του εξουσίες. Αντίθετα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι ο πρόεδρος δεν θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα για θέματα τα οποία ρυθμίζονται ξεκάθαρα από τους νόμους.

Αν ο πρόεδρος κατηγορηθεί ή θεωρηθεί ύποπτος ότι διέπραξε κάποιο αδίκημα, το Κοινοβούλιο θα μπορεί να ζητεί να διενεργηθεί έρευνα, όμως η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί με διευρυμένη πλειοψηφία τριών πέμπτων.

Ο πρόεδρος μπορεί να υπηρετήσει δύο πενταετείς θητείες.

Πρόεδρος έως το 2029;

Το προσχέδιο της συνταγματικής μεταρρύθμισης ορίζει την 3η Νοεμβρίου 2019 ως ημερομηνία των επόμενων προεδρικών και βουλευτικών εκλογών.

Ο πρόεδρος εκλέγεται για μια πενταετή θητεία και για δύο φορές το ανώτατο. Πλέον δεν θα είναι υποχρεωμένος να παύει τις σχέσεις του με το κόμμα του. Ο Ερντογάν, 63 ετών, εκλέχθηκε πρόεδρος τον Αύγουστο του 2014 αφού διετέλεσε πρωθυπουργός της Τουρκίας επί 12 χρόνια.

Η τρέχουσα θητεία του ως πρόεδρος δεν θα προσμετράται όταν αλλάξει το σύστημα. Οπότε, ο Ερντογάν, που βρίσκεται στην εξουσία από το 2003, μπορεί θεωρητικά να παραμείνει στην προεδρία έως το 2029.

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Στην Τουρκία, η συζήτηση για τη θέσπιση προεδρικού συστήματος κρατάει χρόνια. Το 2007, η Τουρκία υιοθέτησε ένα ημι-προεδρικό σύστημα, αφού πλέον οι πολίτες και όχι οι βουλευτές εξέλεγαν τον πρόεδρο της χώρας. Έτσι το 2014, ο Ερντογάν έγινε ο πρώτος άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος της Τουρκίας.

Όμως στόχος ήταν η υπερψήφιση ενός «καθαρού» προεδρικού συστήματος.

Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η περσινή αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος έδωσε στον Ερντογάν τη δικαιολογία που χρειαζόταν.

«Αμέσως μετά την απόπειρα πραξικοπήματος ο Πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι ήταν μια θεόσταλτη ​​ευκαιρία», υποστηρίζει η Δρ Οζυρέκ.

«Τώρα μπορούμε να κάνουμε πράγματα που δεν μπορούσαμε να κάνουμε λίγο καιρό πριν».

«Χρησιμοποίησε την απόπειρα πραξικοπήματος ως πρόσχημα, με στόχο τον περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών. Φίμωσε τα κόμματα της αντιπολίτευσης και τελικά κατάφερε σημαντικό πλήγμα στη δημοκρατία».

Από το πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου, έχουν συλληφθεί 46.875 άνθρωποι.

Από αυτούς, οι 4.070 είναι δικαστές και εισαγγελείς, ενώ 7.316 είναι πανεπιστημιακοί. Ακόμη 162 δημοσιογράφοι συνελήφθησαν, σύμφωνα με την turkeypurge.com που καταγράφει όσα ακολούθησαν την απόπειρα πραξικοπήματος.

«Οι άνθρωποι που έχουν δύναμη και φωνή, που μπορούν να πουν όχι στο δημοψήφισμα είναι στη φυλακή», υποστήριξε η Δρ. Οζυρέκ και πρόσθεσε:

«Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, όλων των αριστερών πολιτικών κομμάτων, σημαντικός αριθμός βουλευτών, εκλεγμένοι δήμαρχοι, πάνω από εκατό δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί βρίσκονται πίσω από τα σίδερα. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία έχει τους πιο μορφωμένους κρατουμένους στον κόσμο».

Τι θα σημαίνει το «ναι» για την Τουρκία;

Το Κοινοβούλιο της Τουρκίας θα χάσει κάθε ουσιαστική εξουσία, σύμφωνα με τον Μπρετ Γουίλσον, καθηγητής τουρκικής ιστορίας του Ευρωπαϊκού Κεντρικού Πανεπιστημίου.

«Το παράξενο είναι ότι ακόμη και σήμερα ο πρόεδρος βασικά μπορεί να κάνει ό, τι θέλει, αν και θεωρητικά υπάρχει ένα σύστημα που τον ελέγχει», πρόσθεσε ο Γουίλσον. «Κατά κάποιο τρόπο είναι μια τυπική διαδικασία, αλλά ουσιαστικά θα εξαλείψει κάθε πιθανό έλεγχο της προεδρικής εξουσίας. Η Τουρκία σαφώς θα γίνει μια χώρα λιγότερο δημοκρατική και θα πρέπει να πορευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με αυτό το σύνταγμα, αφού οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι εύκολη υπόθεση».

Σημαντικές θα είναι και οι απώλειες για τους Κούρδους, αφού η κοινοβουλευτική τους παρουσία θα υποβαθμιστεί σημαντικά.

Εφόσον εγκριθούν από τους πολίτες, οι αλλαγές θα τεθούν σε ισχύ το 2019.

Αυτό σημαίνει πως ο Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2029.

Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις

Εν τω μεταξύ, οριακό προβάδισμα στο «ναι», με 51-52%, δίνουν δύο τουρκικές δημοσκοπήσεις για το δημοψήφισμα της Κυριακής για τη συνταγματική αναθεώρηση που θα οδηγήσει στη δημιουργία εκτελεστικής προεδρίας.

Οι ψηφοφόροι στην Τουρκία πάνε στις κάλπες στις 16 Απριλίου, προκειμένου να αποφασιστεί αν θα δοθούν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σαρωτικές εξουσίες. Η ψηφοφορία των Τούρκων του εξωτερικού ξεκίνησε στα τέλη Μαρτίου και θα συνεχιστεί μέχρι την Κυριακή.

Δημοσκόπηση της ANAR δίνει προβάδισμα στο «ναι» με 52%, ενώ το ποσοστό των αναποφάσιστων έχει μειωθεί στο 8%.

Τα αποτελέσματα αφορούν μόνο τους ψηφοφόρους στην Τουρκία, με το ποσοστό του «ναι» στους Τούρκους του εξωτερικού να αναμένεται να αυξηθεί ελαφρώς, σύμφωνα με την ANAR.

Τη Μ. Τρίτη  ο Τούρκος πρόεδρος είχε δηλώσει πως υπήρξε μεγάλη συμμετοχή των Τούρκων του εξωτερικού στην ψηφοφορία, κάτι που σύμφωνα με τους δημοσκόπους θα μπορούσε να ωφελήσει τον Ερντογάν.

Μια άλλη δημοσκόπηση, αυτή της “Konsensus”, δίνει ποσοστό 51,2% στο «ναι».