Η δύσκολη εξίσωση του Κωστή Χατζηδάκη

Από την μία είναι οι αυξανόμενες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και ειδικά τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα. Από την άλλη η ανάγκη για δημοσιονομική πειθαρχία, σύμφωνα με τις εντολές της Κομισιόν, καθώς από την 1^η Ιανουαρίου του 2024 τελειώνει η ελευθερία για όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. κι επιστρέφουμε στο πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθερότητας μετά την παρένθεση της χαλάρωσης λόγω της πανδημίας του κορωνοϊου.

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Σε αυτό το τεντωμένο σχοινί καλείται να βαδίσει το υπουργείο Οικονομικών και συνάμα ο Κωστής Χατζηδάκης, ο υπερυπουργός Οικονομίας, να βρει την χρυσή τομή, ώστε ο πρωθυπουργός στην ΔΕΘ να παρουσιαστεί με γεμάτο καλάθι, κάτι που το έχει ανάγκη και η κοινωνία, λόγω της ακρίβειας. Ήδη από του στρατηγείο της ελληνικής οικονομίας διαψεύστηκαν διάφορα δημοσιεύματα του φιλοκυβερνητικού Τύπου για νέα πακέτα στήριξης, τα οποία θύμιζαν την προ μνημονίου εποχή της χώρας, δηλαδή την εποχή της ανεμελιάς και του υπέρμετρου δανεισμού.

Ήδη και ο κ. Χατζηδάκης, αλλά και κύκλοι του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας ανέφεραν με ευγένεια, ότι «δεν είναι στις προτεραιότητες τα συγκεκριμένα μέτρα». Όπως χαρακτηριστικά τόνιζαν «η κυβέρνηση παρακολουθεί πάντοτε τα κοινωνικά προβλήματα χωρίς να παραγνωρίζει όμως την ανάγκη μίας σοβαρής δημοσιονομικής πολιτικής που είναι το θεμέλιο της συνολικής οικονομικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό και με βάση το προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας, υιοθετήθηκαν πρόσφατα μια σειρά από μέτρα στήριξης των πολιτών ύψους 4,4 δισ. ευρώ με ορίζοντα 4ετίας».

Όμως και από το Μαξίμου επισημαίνουν ότι «οι πηχυαίοι τίτλοι του στυλ «γεμάτο το καλάθι του Μητσοτάκη», ή «ανοίγει το πουγκί η κυβέρνηση», απέχουν από την πραγματικότητα». Επίσης από κύκλους του υπουργείου Οικονομίας τονίζεται ότι «η Κυβέρνηση θα συνεχίσει στην ίδια γραμμή συνδυάζοντας πάντοτε την κοινωνική ευαισθησία και την δημοσιονομική σταθερότητα».

Με βάση τα στοιχεία του προϋπολογισμού, όπως αναφέρουν και πηγές από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, προκύπτει πως ναι μεν υπάρχει καλύτερη απόδοση των φορολογικών εσόδων έως τον Ιούλιο, όμως αυτή υπολογίζεται δημοσιονομικά σε 874 εκατ. ευρώ και όχι 2,34 δισ. ευρώ που είναι η ταμειακή υπεραπόδοση. Τη στιγμή μάλιστα που στο Πρόγραμμα Σταθερότητας έχει ήδη συμπεριληφθεί πρόβλεψη για καλύτερη απόδοση ύψους 1,7 δισ. ευρώ στο σύνολο του έτους σε σχέση με τον Προϋπολογισμό, όπως και αύξηση δαπανών.

Στοχευμένα μέτρα

Στις 9 Σεπτεμβρίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα μιλήσει από του βήματος της ΔΕΘ και σίγουρα θα αναφερθεί σε μέτρα που θα λάβει η κυβέρνηση, μέτρα τα οποία θα είναι στοχευμένα και θα αφορούν της ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Όμως, αναμφίβολα, το περιεχόμενο των όποιων μέτρων ανακοινωθούν θα είναι, όπως αναφέρουν πηγές από την κυβέρνηση στο πλαίσιο των αντοχών της οικονομίας, τα οποία σε καμία περίπτωση δεν θα διαταράσσουν την δημοσιονομική σταθερότητα, σε μία χρονιά μάλιστα που κορυφαία επιδίωξη είναι η απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Σε καμία περίπτωση όμως, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές δεν πρόκειται να διαταραχθεί η σταθερότητα που αποτελεί και το ισχυρό χαρτί της χώρας.

Από την άλλη πλευρά βέβαια υπάρχουν και οι ανάγκες της κοινωνίας που κάθε άλλο παρά περνούν απαρατήρητες από την κυβέρνηση, όπως δηλώνουν σε κάθε ευκαιρία οι αρμόδιοι υπουργοί.

Ποια όμως θα μπορούσαν να είναι τα μέτρα που θα βρίσκονται στην φαρέτρα του Κυριάκου Μητσοτάκη κατά την άνοδό του στην νύμφη του Θερμαϊκού;

1. Επέκταση του Market Pass για άλλους δύο μήνες, δηλαδή ως το τέλος του έτους. Σε λίγες ημέρες θα ανοίξει η πλατφόρμα για νέες αιτήσεις, θα τις κάνουν όσοι δεν είχαν κάνει πέρυσι και η πληρωμή που θα αφορά το διάστημα Αυγούστου – Οκτωβρίου θα γίνει πιθανότατα εφάπαξ στο τέλος του επομένου μήνα.
2. Νέο σύστημα για τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Ένα σύστημα που θα είναι στοχευμένο και όχι οριζόντιο και θα αντικαταστήσει το υπάρχον. Τα αρμόδια υπουργεία, Οικονομικών και Ενέργειας εξετάζουν διάφορά σενάρια για παράταση του μηχανισμού μέχρι το τέλος του χρόνου, κάτι που θα προσφέρει κάποια σταθερότητα σε ενδεχόμενη αύξηση της χρηματιστηριακής τιμής.
3. Αύξηση του επιδόματος θέρμανσης και χορήγησή του σε περισσότερους, αφού η τιμή του πετρελαίου κίνησης, τείνει να είναι στα περυσινά επίπεδα.
4. Νέα χορήγηση της επιταγής ακρίβειας όπως και πέρυσι. Θα πρόκειται για μία νέα έκτακτη παροχή 200 – 250 ευρώ σε χαμηλοσυνταξιούχους, ανασφάλιστους υπερήλικες, άτομα με αναπηρία και μακροχρόνια άνεργους και εφόσον λάβει το «πράσινο φως» θα χορηγηθεί τα Χριστούγεννα. Πέρυσι είχε δοθεί σε 1,3 εκατομμύριο νοικοκυριά με το συνολικό ύψος του έφτασε τα 300 εκατ. ευρώ, έναντι 174 εκατ. ευρώ το 2021.
5. Επίδομα προσωπικής διαφοράς: Θα χορηγηθεί σε συνταξιούχους που δεν θα πάρουν αυξήσεις την 1η Ιανουαρίου του 2024.
6. Μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ: Επέκταση έως τον Ιούνιο του 2024 των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στο τουριστικό πακέτο, στις μεταφορές, στην εστίαση (καφές, μη αλκοολούχα ποτά) και στον πολιτισμό.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, το περιεχόμενο των εξαγγελιών του πρωθυπουργό αξιολογείται καθημερινά και οριστικές αποφάσεις θα ληφθούν λίγες ώρες πριν την έναρξη της ΔΕΘ και αφού προηγηθεί η οριστικοποίηση των στοιχείων του προϋπολογισμού για τον Αύγουστο και βέβαια τα στοιχεία από την πορεία του τουρισμού, τον καλύτερο μήνα του χρόνου.

Τα μηνύματα της κοινωνίας

Στο Μαξίμου λαμβάνουν τα μηνύματα της κοινωνίας. Όπως μάλιστα υποστηρίζουν πηγές του πρωθυπουργικού μεγάρου «η χώρα ετοιμάζεται για ένα δύσκολο χειμώνα». Οι προβλέψεις δείχνουν ότι ο πληθωρισμός αναθερμαίνεται και ειδικά οι τιμές στα τρόφιμα δεν αναμένεται να υποχωρήσουν, ενώ την ίδια ώρα έρχονται μαύρα μαντάτα για τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και των καυσίμων.

Ενδεικτικό της πίεσης που έχει δεχθεί το μέσο νοικοκυριό είναι ότι τα τρόφιμα είναι πιο ακριβά κατά 30% σε σχέση με το 2021, ενώ οι εκτιμήσεις μιλούν για επιμονή των αυξήσεων σε διψήφια ποσοστά. Ενόψει και της νέας σχολικής και φοιτητικής χρονιάς ο οικογενειακός προϋπολογισμός θα πάρει φωτιά αφού την ανιούσα έχουν πάρει τα σχολικά είδη αλλά και οι φοιτητικές εστίες. Οι ζητούμενες τιμές των ενοικίων σε Αττική και Θεσσαλονίκη καταγράφουν εξωπραγματικές αυξήσεις, φθάνοντας μέσα σε έναν χρόνο ακόμη και το 30%, ενώ εκτιμάται νέα άνοδος κατά 10%.

Σε αυτή τη λίστα ακρίβειας έρχεται να προστεθεί το πάγιο βάρος του ηλεκτρικού ρεύματος, που και αυτό, σύμφωνα με τις τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων φυσικού αερίου, αναμένεται να ακριβύνει. Οι τιμές Σεπτεμβρίου κυμαίνονται στα 36 με 35 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, ενώ Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2024 θα ανέλθουν στην περιοχή των 52 και 53 ευρώ. Επίσης, τους τελευταίους δύο μήνες η απλή αμόλυβδη έχει ανέβει γύρω στα 15 λεπτά, ενώ το πετρέλαιο κίνησης γύρω στα 24, πολύ περισσότερο από την αμόλυβδη. Σύμφωνα με το παρατηρητήριο τιμών καυσίμων του υπουργείου Ανάπτυξης η μέση πανελλαδική τιμή της αμόλυβδης βενζίνης στα αστικά κέντρα φλερτάρει με τα 2 ευρώ ενώ στα νησιά κινείται ήδη σε πολύ υψηλότερα επίπεδα.

Υπό τη «Δαμόκλειο Σπάθη» των διεθνών οίκων αξιολόγησης, η κυβέρνηση σχεδιάζει με προσεκτικές κινήσεις τις επόμενες αποφάσεις για την οικονομία. Από τη μία πλευρά λαμβάνει υπόψη τη συνεχιζόμενη ακρίβεια και τις απρόβλεπτες διακυμάνσεις στο διεθνές χρηματιστήριο ενέργειας.

Από την άλλη, όμως, δεν θέλει να μπει σε μια νέα παροχολογία -με πολιτικά οφέλη μεν, αλλά και με δημοσιονομικό αντίκτυπο. Πόσο μάλλον τώρα, που πλησιάζουν το πρώτο ραντεβού αξιολόγησης, με το βλέμμα στραμμένο στην επενδυτική βαθμίδα, και η συζήτηση στην ευρωζώνη για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες.

Έτσι λοιπόν, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης περιμένει να πατήσει σε έδαφος για να μπορέσει να ετοιμάσει -με ασφάλεια- τις εισηγήσεις για πιθανά έκτακτα μέτρα. Και το έδαφος αυτό διαμορφώνεται από την πορεία της ανάπτυξης, τη δυναμική του τουρισμού, τον πληθωρισμό και την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

Οι παράμετροι

Μέσα από αυτές τις παραμέτρους θα καθοριστεί και το πλέγμα των παρεμβάσεων που θα ανακοινώσει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Το σίγουρο είναι πάντως πως η καλή πορεία του κρατικού προϋπολογισμού δεν φτάνει από μόνη της, καθώς το θετικό του αποτύπωμα είναι -κυρίως- ταμειακό και όχι δημοσιονομικό.

Τη στιγμή, μάλιστα, που όπως λένε «στο Πρόγραμμα Σταθερότητας έχει ήδη συμπεριληφθεί πρόβλεψη για καλύτερη απόδοση ύψους 1,7 δισ. ευρώ στο σύνολο του έτους σε σχέση με τον Προϋπολογισμό, όπως και αύξηση δαπανών».

Εξηγούν δηλαδή ότι «δεν υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τους στόχους που έχουν τεθεί στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, αλλά θετικές αποκλίσεις, σε βάση, μόνο ταμειακή». Με απλά λόγια, το επιπλέον χρήμα που εισπράττεται δεν σημαίνει κατά ανάγκη πρόσθετος δημοσιονομικό χώρος για μετρά. Και έτσι είναι!

Όμως, ο δημοσιονομικός χώρος στην οικονομία δημιουργείται και από άλλες πήγες, όπως ο τουρισμός. Τα στοιχεία του Αυγούστου και οι προβολές του Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου, θα επιτρέψουν την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων για τις δυνατότητες νέων παρεμβάσεων, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο ο στρατηγικός στόχος της επενδυτικής βαθμίδας.

Τι άλλα περιμένει, λοιπόν, να δει το ΥΠΕΘΟ; Καταρχήν την ανάπτυξη! Ο στόχος για το β’ τρίμηνο της χρονιάς αφορά σε ένα ποσοστό ανάπτυξης της τάξεως του 2% και πάνω, ώστε να επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως του 2,3% (και πάνω), στις οποίες έχει στηριχθεί και ο φετινός προϋπολογισμός.

Δεύτερον, στις 8 Σεπτεμβρίου θα δημοσιευτεί και η έκθεση αξιολόγησης της DBRS, με τον συγκεκριμένο οίκο να εκφράζεται θετικά για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, όπως φαίνεται από τα σημειώματα των τελευταίων ημερών, οπότε μένει να φανεί αν θα γίνει και ο πρώτος αναγνωρισμένος από την ΕΚΤ οίκος που θα επιστρέψει την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα.

Όσον αφορά, τέλος, στον πληθωρισμό (εξίσου σημαντική παράμετρος) ανησυχία προκαλεί η πορεία των τιμών των τροφίμων. Αν παγιωθεί η ακρίβεια, τότε θα αυξηθούν οι πιέσεις για πρόσθετα μέτρα στήριξης. Η Eurostat ανακοινώνει τα στοιχεία του εναρμονισμένου δείκτη στις 31/8, ενώ η ΕΛΣΤΑΤ θα δημοσιεύσει την πορεία του δείκτη τιμών καταναλωτή στις 8 Σεπτεμβρίου.