Συμφώνησαν για ήρεμο καλοκαίρι και βλέπουμε…

Ο Νικολό Μακιαβέλι (1469-1527, πολιτικός, συγγραφέας και ιστορικός) είναι ίσως η πιο παρεξηγημένη κατά πολλούς μεγαλοφυΐα που έχει κατηγορηθεί και σπιλωθεί στο βάθος των αιώνων, λόγω του «Ηγεμόνα», ενός έργου που ακόμη και σήμερα αποτελεί τον μπούσουλα για τους νεοεισερχόμενους στην πολιτική. Ο Μακιαβέλι είχε γράψει: «Κράτα τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς σου ακόμη πιο κοντά».

Του Μιχάλη Κωτσάκου

Κάπως έτσι και ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας προσπαθεί, παρά τα όσα παράλογα, παράτυπα και παράνομα έχει πράξει η Τουρκία, να διατηρεί δίαυλους επικοινωνίας με τους γείτονες και ειδικά με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Διότι δεν είναι λογικό εν έτει 2022 να αποφεύγεις να μιλήσεις με τον κακό γείτονα, ακόμη και εάν σε χωρίζουν ζητήματα που λίαν επιεικώς μπορούν να χαρακτηριστούν κολοσσιαία. Και το γεύμα του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο την προηγούμενη Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη, ανήμερα της εορτής της Ορθοδοξίας, κινείται σε αυτήν τη στρατηγική. Το ότι πρέπει να συνομιλούν οι δύο χώρες, παρά το γεγονός ότι πάντα βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο.

Κάπως έτσι κινήθηκε και η συνάντηση των δύο ηγετών προ ολίγων ημερών. Κατ’ αρχάς, και οι δύο πλευρές αποφάσισαν να συνομιλήσουν για τα κοινά συμφέροντα που έχουν. Όπως για παράδειγμα το καλοκαίρι του Αιγαίου. Αυτήν τη «γωνία» του πλανήτη την προτιμούν από όλα τα μήκη και πλάτη της γης για τις διακοπές τους. Και Αμερικανοί και Ρώσοι και Κινέζοι και Βορειοευρωπαίοι. Όλοι αποζητούν τον ήλιο, τη θάλασσα, τη διασκέδαση, το φλερτμ την απόδραση από τη ρουτίνα.

Οπότε και οι κ.κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν εννέα μήνες μετά τη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες (στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον Ιούνιο του 2021) αποφάσισαν να ανανεώσουν το άτυπο μορατόριουμ για ήσυχο καλοκαίρι. Κάτι που συμφέρει και τους δύο. Εμάς για να υποδεχθούμε τους τουρίστες από τον βορρά της Ευρώπης, συν τους Αμερικανούς και τους Ασιάτες, και την Τουρκία να ανοίξει τις αγκάλες της στους Ρώσους που θα έρχονταν στην Ελλάδα και το πιθανότερο είναι να δοθεί κατεύθυνση από τη ρωσική κυβέρνηση για επίσκεψη στους γείτονές μας. Και τα 450 εκατ. που αναμένεται η χασούρα για την Ελλάδα (από τη μη έλευση Ρώσων) είναι αναμφίβολα ευπρόσδεκτα για την Τουρκία.

Σημαντικό ρόλο στο να αναζητηθεί κοινός τόπος συνεννόησης για τα ελάσσονα έπαιξε και ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, όπως και οι άλλοι εταίροι στο ΝΑΤΟ. Σε μία τόσο κρίσιμη περίοδο με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το μόνο που δεν επιθυμούν Αμερικάνοι και Δυτικοί ήταν ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικά τώρα που η ενεργειακή κρίση είναι στο αποκορύφωμά της.

Εξάλλου, και με το αμερικανικό αεροπλανοφόρο «Χάρι Τρούμαν» να σουλατσάρει στο Αιγαίο και το πυρηνοκίνητο  γαλλικό αεροπλανοφόρο «Σαρλ ντε Γκολ» να είναι νότια της Κρήτης δεν κάνεις μαγκιές. Παρά το γεγονός ότι και τα δύο αυτά υπερόπλα βρίσκονται εκεί λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και όχι για να κάνουν τον διαιτητή μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Κανένα βήμα

Πάντως, για να πούμε και του στραβού το δίκιο από τη συνάντηση δεν προέκυψε –πέραν των ελασσόνων– λευκός καπνός για τα μείζονα. Τουναντίον, και για την υφαλοκρηπίδα και για τις θαλάσσιες ζώνες ουδέν νεότερο. Όπως επίσης και για την άρση του casus belli εκ μέρους της Τουρκίας σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από τα 6 μίλια στα 12, όπως έχει δικαίωμα με βάση το δίκαιο των θαλασσών. Ένα δίκαιο το οποίο δεν το έχει υπογράψει η Τουρκία και συνεχίζει να μην το αναγνωρίζει. Αλλά και για το αίολο τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν υπήρξε κάτι νεότερο. Και για το παράνομο άνοιγμα των Βαρωσίων στην Κύπρο, αλλά και τις παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ δεν υπήρξε νεοτερο.

Απλά, οι δύο ηγέτες θεώρησαν ότι δεν πρέπει να ρίξουν λάδι στη φωτιά, ειδικά για το επόμενο εξάμηνο. Όχι ότι υποχωρούν από τις θέσεις τους. Ακόμη και εάν είναι παράλογες, όταν μιλάμε για την άλλη πλευρά. Κι όπως λέει και ο λαός μας, «από το ολότελα, καλή και η Παναγιώταινα».

Εξάλλου, όπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες πηγές, και οι δύο έθιξαν ακροθιγώς τα δικά τους αφηγήματα και αποφάσισαν να ασχοληθούν με πράγματα που συμφωνούν. Και αυτό φάνηκε και από το γεγονός ότι καλά-καλά πριν προλάβει να επιστρέψει στην Αθήνα ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπήρξαν τη Δευτέρα 26 παραβιάσεις και υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών.  Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι είναι σημαντική εξέλιξη η εμβάθυνση των οικονομικών επαφών και η αύξηση των συναλλαγών, κάτι που θα συμβάλει στη σταδιακή εμπέδωση ενός θετικού κλίματος, σε αντικατάσταση του συγκρουσιακού που με τη στάση και τη ρητορική της διατηρεί στο προσκήνιο η Τουρκία.

Μετά το καλοκαίρι

Θεωρητικά, εξελίξεις αναμένονται μετά την ολοκλήρωση του καλοκαιριού. Μετά από ένα ήρεμο καλοκαίρι στο Αιγαίο, θα αποτελούσε λογικό και ευπρόσδεκτο επόμενο βήμα η διεξαγωγή του 5ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη. Και το μήνυμα που θέλει να περάσει το Μαξίμου είναι ότι «η Ελλάδα δεν απειλεί, δεν διεκδικεί, δεν αμφισβητεί το Δίκαιο της Θάλασσας ούτε διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες. Κινείται με σταθερή πυξίδα. Το αποδεικνύει άλλωστε και με τη σταθερότητα που επιδεικνύει στις συμμαχίες της. Δεν αμφιταλαντεύεται».

Εναπόκειται στην Τουρκία να δείξει ότι επιθυμεί ειλικρινά να αλλάξει σελίδα στη σχέση της με την Ελλάδα, όπως επιχειρεί να κάνει το τελευταίο διάστημα με άλλες σημαντικές χώρες της ευρύτερης περιοχής, από τα Εμιράτα μέχρι το Ισραήλ.

Ο αρχαίος Κινέζος θεωρητικός της στρατηγικής, ο Σουν Τζου (5ος αιώνας π.Χ.) είχε πει: «Προσποιήσου ότι είσαι κατώτερος και ενθάρρυνε την αλαζονεία του εχθρού». Και ως φαίνεται, αυτό έγινε και στην υβριδική επίθεση του Μαρτίου του 2020 στον Έβρο, όπου η Τουρκία ενθάρρυνε Αφγανούς μετανάστες να περάσουν στην Ελλάδα μεταφέροντάς τους εκεί. Ο Ερντογάν δεν περίμενε ούτε την ελληνική αποφασιστικότητα, ούτε και τη στήριξη των Ευρωπαίων. Οπότε, τώρα που ο Τούρκος Πρόεδρος επιθυμεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με πολύ κόσμο, διαβλέποντας ότι οι στενές επαφές με τον Βλαντιμίρ Πούτιν «βλάπτουν σοβαρά στην υγεία», είναι αναγκαίο να κατανοήσει πως και η Ελλάδα έχει τις δικές της επιρροές σε Ευρώπη και ΗΠΑ για να προωθήσει τα συμφέροντα της. Εξάλλου όλοι αυτοί με τους οποίους επιθυμεί να ξαναφτιάξει τις σχέσεις της η Τουρκία έχουν συνάψει οικονομικές και στρατιωτικές συμφωνίες με την Ελλάδα. Και δεν δείχνουν καμία απολύτως διάθεση να μη τηρήσουν τα συμφωνηθέντα.

Κερδίζουμε χρόνο

Έμπειροι διπλωμάτες ισχυρίζονται πως στα ελληνοτουρκικά ζητήματα κερδίζουμε χρόνο. «Εάν περπατήσουμε μαζί με την Τουρκία στον δρόμο της οικοδόμησης εμπιστοσύνης, προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια σε αυτή την κρίσιμη περίοδο», σχολίαζαν διπλωματικές πηγές για τα αποτελέσματα του γεύματος που παρήχθησαν στην Κωνσταντινούπολη. Εξάλλου, τα μηνύματα που έχει αποστείλει η Αθήνα προς την Άγκυρα ήταν σαφή κι έχουν δοθεί πολλές φορές. Και με την απάντηση στον Έβρο και με τις αμυντικές συμφωνίες που σύναψε η χώρα με Γαλλία και ΗΠΑ και με τις συμμαχίες με Αίγυπτο, Ισραήλ, ΗΑΕ, Σαουδική Αραβία.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι με τον ευγενικό τρόπο που συμπεριφέρεται ο Μητσοτάκης στην Τουρκία, την ενθαρρύνει για να εγείρει περισσότερες διεκδικήσεις. Και στέκονται στη ρητορική του Ερντογάν, των υπουργών του και στελεχών του για αλλαγή των συνθηκών και για αποστρατικοποίηση των νησιών. Όμως ο μεγάλος Ιρλανδός συγγραφέας Όσκαρ Ουάιλντ (1854-1900)είχε πει την ατάκα «να συγχωρείς τους εχθρούς σου, αυτό τους κάνει να σε μισούν περισσότερο».

Και η Ελλάδα έδειξε ότι συγχωρεί τα λεγόμενα των Τούρκων, αλλά όπως απέδειξε και στον Έβρο, δεν θα υποχωρήσει απέναντι στον αναθεωρητισμό των γειτόνων.

Βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η Τουρκία έχει επενδύσει στη «γαλάζια πατρίδα» και στις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, και θα ήταν αφελές να πιστέψει κανείς ότι θα άλλαζε πολιτική μέσα σε μία βραδιά. Απλά ο Ερντογάν κάθισε στο τραπέζι επειδή αρχίζει να κατανοεί ότι άλλο η προπαγάνδα για περιφερειακή δύναμη και άλλο η πραγματικότητα.

«Ναι μεν αλλά» από την αντιπολίτευση για τη γεύμα στην Πόλη

Επιφυλακτικότητα έδειξαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης σχετικά με τα αποτελέσματα της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πολιτικοί αρχηγοί που ενημερώθηκαν από τον πρωθυπουργό απέφυγαν και τις μεγαλοστομίες και το κυριότερο να διαρρεύσουν τι ειπώθηκε. Οι επαφές ήταν τηλεφωνικές, λόγω του ότι ο πρωθυπουργός ασθενεί, αφού προσεβλήθη από τον covid.

Από την Κουμουνδούρου πάντως έριξαν τις μπηχτές τους, ισχυριζόμενοι ότι επί ένα χρόνο η κυβέρνηση ακολούθησε αναβλητική διπλωματία. Μάλιστα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσής κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι δεν εκμεταλλεύθηκε την αλλαγή κυβέρνησης στις ΗΠΑ όσο και τις διαπραγματεύσεις Ε.Ε.-Τουρκίας για αναθεωρημένη τελωνειακή ένωση, ώστε να δεσμεύσει τη γείτονα σε έναν ουσιαστικό διάλογο, με σαφείς κόκκινες γραμμές, για μείωση της έντασης, με απώτερο στόχο την προσφυγή στη Χάγη για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Πηγές τού ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν ότι «η εσφαλμένη θεωρία της δήθεν απομονωμένης Τουρκίας είχε ως αποτέλεσμα ο διάλογος αυτός να διεξάγεται σήμερα με μεγάλη καθυστέρηση και σε μια περίοδο που η Τουρκία αναβαθμίζει ραγδαίως τον διεθνή και περιφερειακό της ρόλο».

Σε ό,τι αφορά το Κίνημα Αλλαγής, ο Νίκος Ανδρουλάκης και με τις παρεμβάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει ζητήσει εμπάργκο των Ευρωπαίων σε πωλήσεις. Από τη Χαριλάου Τρικούπη, πάντως, είδαν θετικά τη συνάντηση  υπογραμμίζοντας ότι «θεωρούμε θετικό το όποιο βήμα συμβάλει στη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής καθώς και στην αποκλιμάκωση των εντάσεων της προηγούμενης περιόδου. Όμως τα βήματα οικοδόμησης αξιόπιστου διαλόγου έχουν ως προϋπόθεση να εγκαταλείψει ο κ. Ερντογάν παράνομες και παράλογες θεωρίες όπως αυτή της “Γαλάζιας Πατρίδας” ή της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών μας».

Το ΚΚΕ συνεχίζει στο ίδιο βιολί. Στον Περισσό αναρωτιούνται εάν «το κύριο πιάτο της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν ήταν οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στην Ανατολική Μεσόγειο και η συνοχή της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού με τη Ρωσία, τότε είναι πολύ πιθανό το επιδόρπιο να αφορά τα σχέδια συνεκμετάλλευσης με αμερικανοΝΑΤΟϊκή εποπτεία, που προωθούνται σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και του Κυπριακού».

Η συνάντηση Παναγιωτόπουλου – Ακάρ και ο εκτός κάδρου Δένδιας

Μία συνάντηση με οσμή παρασκηνίου υπήρξε την Τετάρτη στις Βρυξέλλες, όπου συνεδρίαζαν οι υπουργοί Άμυνας του ΝΑΤΟ. Εκεί ο Χουλουσί Ακάρ ζήτησε συνάντηση με τον Έλληνα υπουργό Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε –μετά από συνεννόηση με το Μαξίμου– και οι δύο υπουργοί υπογράμμισαν τη σημασία της μείωσης των εντάσεων και εμπέδωσης κλίματος ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο, βάσει των κανόνων Διεθνούς Δικαίου και αρχής καλής γειτονίας. Στο πλαίσιο αυτό συμφωνήθηκε να πραγματοποιηθεί προσεχώς συνάντηση για συνομιλίες περί δραστηριοτήτων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι από την ημέρα που κανονίστηκε το γεύμα Μητσοτάκη – Ερντογάν, ο Χολουσί Ακάρ που έσερνε τον χορό των προκλητικών δηλώσεων σταμάτησε την οποιαδήποτε αναφορά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις δύο ατάκες του Τούρκου υπουργού Εθνικής Άμυνας για το Καστελλόριζο. Ότι «κάνω έτσι και το πιάνω» και το «πηγαίνουμε κολυμπώντας μέχρι εκεί».

Κι ενώ συνέβη αυτό στις Βρυξέλλες, έχει προκαλέσει εντύπωση πως για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα δεν υπάρχει στο κάδρο ο Νίκος Δένδιας, ο αρμόδιος υπουργός. Ο επικεφαλής της Ελληνικής Διπλωματίας μιλώντας στη Βουλή υποστήριξε πως «η Ελλάδα δεν ασκεί αντιτουρκική εξωτερική πολιτική». Λες και είναι αποκλεισμένος.